Svi vrhovi Beograda

Znate li gde se nalaze Guberevac, Veliki Vračar, Glumčevo, Golo ili Goljino brdo? Da li su beogradska brda zaista brda? Da li postoji Labudovo brdo?

Prošetajmo brdima Beograda i upoznajmo ih bolje...

Jasno je da se lepota jednog grada ne ogleda samo u njegovom bogatstvu spomenicima, muzejima, starim zdanjima i lepim fasadama... Postoje gradovi koji imaju burnu i dugačku istoriju, ali su imali takvu sudbinu da su kroz nju prošli ne ostavljajući previše opipljivih i vidljivih tragova. Jedan od takvih gradova je i Beograd. Naš glavni grad se može podičiti impresivnom prošlošću, ali ne i spomenicima koji su ostali da svedoče o njoj. Lepota našeg Beograda krije se, između ostalog, u njegovom položaju koji dominira nad dvema velikim rekama. Upravo takav položaj, na dodiru ravnice i brda uslovio je prirodnu raznolikost grada.

Ali da najpre rešimo misteriju da li su beogradska brda zaista brda?! Po definiciji, brdom se smatra svako uzvišenje od 200-500 metara nadmorske visine. Prema nekim izvorima potrebno je još da ima minimum dva vrha da bi bilo brdo. Sve ispod te visine spada u bregove. Prema tome, naš Beograd zapravo i nema toliko brda koliko se misli da ima. Uglavnom su to bregovi. Ako bismo još uzeli u obzir da se priobalje grada nalazi na nadmorskoj visini od oko 70 m, onda nam ta brda izgledaju još manja. Ali iz poštovanja prema Beogradu mi ćemo ih i dalje u tekstu nazivati brdima.

Ako bismo posmatrali Beograd sa svim gradskim i prigradskim opštinama, onda bi najviši vrh bio Kosmaj sa 626 metara nadmorske visine. Kada bismo pak smanjili posmaranu površinu grada i fokusirali se na samo centralne gradske opštine onda bi najveću visinu imala Avala (506 m).

• Preporučujemo: Avala i Kosmaj u jednom danu | Gde na izlet?!

U daljoj priči držaćemo se zone urbanog dela grada zanemarujući, dakle, ruralne delove Čukarice, Surčina, Palilule i Voždovca. U tom slučaju, najviši gradski vrh bio bi jedan bezimeni vrh u Kumodražu visine 332 metra. Nekoliko stotina metara od njega nalazi se Torlak (308 m), vrh po kojem je čitav kraj dobio ime.

U još užem gradskom jezgru najviši vrh je Veliki Vračar (253 m). Upravo je na tom vrhu, koji je dugo smatran najvišim gradskim, 1932. godine sagrađena Astronomska opservatorija. Danas je to brdo poznato kao Zvezdara i na njemu se nalazi velika park-šuma. Još jedan od visokih gradskih vrhova nalazi se iznad Rospi-ćuprije i Višnjice i sa njega se pruža jedan od najlepših pogleda na grad. U pitanju je Lešće visine 252 metra, na kome je danas smešteno istoimeno groblje.

• Preporučujemo: Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Zvezdara

Beograd se nalazi na nekoliko prostranih grebena koji se u obliku zatalasanih površi iz pravca juga pružaju prema Savi i Dunavu. Sa tih grebena izdižu se bregovi i brda, neretko toliko mali da se teško i može primetiti razlika između brda i grebena na kojima se nalaze. Najduži takav greben jeste Šumadijska greda koja se pruža od Beogradske tvđave prema jugoistoku i zahvata centralnu gradsku zonu. Nadmorska visina grede kod spomenika Pobedniku iznosi 115 m. Kako se udaljavamo od centra i njena visina raste.

Na topografskoj karti Beograda lako je uočiti većinu brda. Čak i pojedini krajevi grada i naselja nose nazive po njima. Međutim, ima i onih koja su se uklopila u gradski pejzaž i maskirala zgradama i ulicama pa ih danas teže uočavamo. U nastavku teksta, upoznajemo se sa njima...

Pašino brdo prostire se između Bulbulderskog i Dubokog potoka. Nakon Drugog svetskog rata dugo je nosilo naziv Lekino brdo (po Aleksandru Rankoviću), a najvišu visinu ima kod Centralnog zatvora. Nedaleko od njega nalazi se Konjarnik (201 m) koji je naziv dobio po konjima koje su na njegovim padinama čuvali Mongoli (Kalmici), prebegli nakon Oktobarske revolucije u Srbiju. Ako se sa Konjarnika popnemo prema Bulevaru kralja Aleksandra i sportskom centru Olimp stići ćemo do Zelenog brda (243 m), a ako nastavimo prema Malom Mokrom lugu i Mirijevu isprečiće nam se Stojćino brdo (270 m).

• Preporučujemo: Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Voždovac

Topčidersko brdo prostire se od Mokroluškog potoka prema Dedinju i Kraljevskom kompleksu gde se nalazi najviši vrh od blizu 200 m. Na počeku topčiderskog uspona, tik iznad Sajma, diže se Đurđevo brdo, na čijim padinama se nalazi Senjak. Ispod Prokopa i duž autoputa smestilo se još jedno uzvišenje – Maleško brdo. Sa druge strane autoputa, brdo na kojem se nalazi Klinički centar Srbije naziva se Guberevac. Na njemu se nalazila čuvena Jatagan-mala koja je ekranizovana u seriji Senke nad Balkanom. 

Pored Šumadijske grede može se izdvojiti još jedna, od Sremčice i Sremačkog rta pa preko Petlovog brda, Vidikovca, Ceraka i Skojevskog naselja sve do Banovog brda i Save.

Petlovo brdo (205 m) se nalazi na krajnjoj periferiji urbane zone grada. Zanimljivo je da se vrh brda nalazi sa jedne (između Metroa i petlje Orlovača) a istoimeno naselje sa druge strane Ibarske magistrale. Na njegovim padinama smestilo se i naselje Labudovo brdo koje nosi naziv po brdu koje zapravo ne postoji. Naselja Vidikovac, Cerak vinogradi, Skojevsko i Filmski grad nalaze se duž najviše zone grebena, a povezuje ih ulica Kneza Višeslava.

Između Topčiderske reke i Save pružilo se Banovo brdo. Ovaj naziv odnosi se na današnje naselje na savskoj padini, prema Čukarici. Sa topčiderske strane nalazi se park-šuma Košutnjak i tu je ujedno i najveća visina (208 m) kod restorana Golf. Banovo brdo je dobilo ime po Matiji Banu, profesoru Liceja, političaru i diplomati koji je na nekadašnjem Golom brdu imao velike posede. Upravo po njemu, Golo brdo se danas zove Banovo brdo.

Između Banovog brda i Makiškog polja dominira Julino brdo (124 m), sa istoimenim naseljem. Sa njega se pruža lep pogled na grad i Makiško polje.

Sa desne strane Topčiderske reke niže se nekoliko velikih brda. Straževica (209 m) je brdo iznad Kneževca, na čijem vrhu se nalazi jedan od najvećih kamenoloma u Beogradu. Miljakovac (193 m) je brdo na kojem se nalazi velika park-šuma i istoimeno naselje. Do njega je Kanarevo brdo (189 m) koje je naziv dobilo po Đorđu Kanareu u čijem je bilo vlasništvu. Dalje prema Jajincima nalazi se Goljino brdo (179 m). Banjički vis (198 m) je najviši vrh na Banjici, nedaleko od zgrade Vojno-medicinske akademije i na njemu se danas nalazi heliodrom.

• Preporučujemo: Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Rakovica

Moglo bi se još dosta pričati o beogradskim brdima. Valjalo bi pomenuti i Lipovačko, Erino, Veliko, Tapino, Minićevo, Višnjičko brdo... Kako bismo se udaljavali od centra tako bi i visina brda rasla. Sa druge strane Save, iako po postanku nisu brda, dominiraju Bežanijska kosa (Zemunski lesni plato) i Gardoš na kojima su nastala naselja Bežanija, Surčin i Zemun.

Kao što je rečeno na počeku, vrednosti jednog grada pored zdanja, trgova i ulica čine i njegovo okruženje i priroda. Beograd sve to poseduje. A na ljudima ostaje da to i prepoznaju i čuvaju.