Avala i Kosmaj u jednom danu | Gde na izlet?!

Jedan od najsadržajnijih jednodnevnih izleta koji se u sopstvenoj režiji mogu realizovati u okolini Beograda, podrazumeva obilazak dve „beogradske“ planine, njihove prelepe prirode, ali i mnoštva istorijskih spomenika, vidikovaca i manastira na ovom putu. Da ugođaj bude kompletan, sve se to može „začiniti“ i okrepljenjem na nekim potpuno idiličnim lokalitetima koje ove ostrvske planine i njihova okolina kriju.

Pa da ne gubimo vreme...

Preporučujemo: AVANTURA po JUŽNOM BANATU | Gde na izlet?!

S obzirom na to da optimalno vreme trajanja ture iznosi oko 10 sati, valjalo bi poraniti i možda već oko 8h biti spreman za polazak.

Iako se ova tura u celosti odvija u urbanim okvirima glavnog grada, gde su sve materijalne potrepštine relativno lako dostupne, nije na odmet staviti ranac na leđa i u njemu poneti flašu vode, sendvič ili grickalice, eventualno neku prostirku za sedenje i naravno - fotoaparat.

Uz udobnu obuću (koja se podrazumeva) i dobro raspoloženje, to bi trebalo da bude sasvim dovoljno za polazak u jednodnevnu avalsko-kosmajsku avanturu.

Spomen-park u Jajincima

Izlet može početi već na samom putu prema Avali, obilaskom Spomen-parka u Jajincima, područja na kome su tokom prvih godina Drugog svetskog rata nacisti likvidirali i pokopali oko 80 000 Beograđana, mahom Srba, Jevreja i Roma, te protivnika fašističkog režima. Mesto na kome se dogodila verovatno najmasovnija egzekucija stanovništva u čitavoj okupiranoj Srbiji, danas predstavlja lepo uređeni park koji obiluje zelenilom, a u čijem se centralnom delu nalazi upadljivi spomenik žrtvama ovog pogroma. U skladu sa svojim karakterom, park odiše mirom i tišinom, koju „remeti“ samo dečija graja sa okolnih livada i brežuljaka.

Spomenik sovjetskim ratnim veteranima

Iz Jajinaca put vodi direktno prema Avali. Od skretanja sa avalskog puta prema vrhu ove planine, na četvrtom kilometru, tik ispod puta sa leve strane, nalazi se Spomenik sovjetskim ratnim veteranima. Naime, 1964. godine delegacija visokih oficira Crvene armije koji su učestvovali u oslobađanju Beograda od nacista (general Ždanov, maršal Birjuzov i dr.) trebalo je da učestvuje na proslavi 20. godišnjice ovog događaja. Ipak, usled guste magle i kvara na letelici, avion delegacije srušio se na Avali, bez preživelih, da bi na mestu pogibije sovjetskih oficira već sledeće godine bio podignut spomenik koji se i danas tu nalazi.

Preporučujemo: ETNO SELA u Srbiji: Ideje za alternativni odmor

Avalski toranj

Nekoliko stotina metara od ovog spomenika, nalazi se nekada popularni hotel „Avala“ i veliki parking koji predstavlja i najčešću polaznu tačku za istraživanje znamenitosti Avale. Najpoznatija od njih je svakako obnovljeni Toranj na Avali, najveći telekomunikacioni objekat u zemlji, koji se zbog svog isturenog položaja i oblika vidi sa gotovo svih prilaza Beogradu. Istovremeno, sa relativnom visinom od 205 metara i spektakularnim vidikovcem na 122. metru, Avalski toranj predstavlja objekat sa koga se, po vedrom danu, kao na dlanu može videti gotovo čitava Šumadija, Podunavlje, valjevske planine i dobar deo Srema i Banata. Najbolji vremenski uslovi za uživanje u ovom pogledu od „milion dolara“ su vedra i sunčana jutra posle kiše, kada je atmosfera čista, a linija horizonta kristalno jasna. Istina, uživanje u neprocenjivom pogledu košta i to 300 dinara za odrasle, 150 dinara za školarce, studente i penzionere, odnosno simbolični 1 dinar za decu mlađu od 7 godina i osobe sa posebnim potrebama. Sprat ispod vidikovca, na 119. metru Tornja, nalazi se kafe-bar u kome se može popiti piće sa definitivno najlepšim pogledom u Beogradu.

Okolina Avalskog tornja obiluje sadržajima za najmlađe, od „Sela vilenjaka“, preko dečijeg parka i sportskog igrališta, do improvizovane stene za penjanje. Tu su i kafe barovi, prodavnice suvenira, odnosno svi prateći sadržaji koji bi, po pravilu, trebalo da idu uz jednu od najvećih gradskih turističkih atrakcija.

Crkva-brvnara Svetog despota Stefana Lazarevića

Nepunih 100 metara od Tornja nalazi se pravoslavna crkvica-brvnara sa zvonikom, posvećena despotu Stefanu Lazareviću. Podignuta 2017. godine, ova crkva u drvetu svakako predstavlja jednu od najmlađih avalskih atrakcija i jedinstvenu arhitektonsku i ambijentalnu celinu koju upotpunjuje i prijatna duhovna muzika. Uz crkvu se nalazi i takozvana gostoprimnica, izgrađena u istom stilu, u kojoj je moguće okrepiti se pred nastavak obilazaka.

Spomenik Neznanom junaku

Uz Avalski toranj zasigurno najveća turistička atrakcija Avale jeste spomenik Neznanom junaku. Podignut na inicijativu kralja Aleksandra I Karađorđevića, na mestu nekadašnjeg srednjovekovnog utvrđenja Žrnov, završen je tek 1938. godine i posvećen svim nepoznatim (neidentifikovanim) junacima palim u ratovima od 1912. do 1918. godine. Spomenik predstavlja svojevrsni mauzolej u čijoj se kripti nalaze ostaci nepoznatog ratnika, kao simbol stradanja za slobodu otadžbine svih onih čija tela nisu nikada pronađena. Autor velelepnog granitnog spomenika sa karijatidama je Ivan Meštrović, najznačajniji jugoslovenski vajar u periodu između dva svetska rata. Spomenik se simbolično nalazi na najvišoj tački Avale, na 511 metara nadmorske visine i do njega se stiže dugačkim nizom kaskadnih stepenica.

Obilazak Avale može se lagano privesti kraju šetnjom prema „Čarapićevom brestu“, planinarskom domu i restoranu u čijoj se blizini nalazi spomenik Vasi Čarapiću, vojvodi Prvog srpskog ustanka, rođenom u obližnjem selu Beli potok. Nakon kraćeg okrepljenja na prijatnoj terasi restorana, valja krenuti dalje...

Jezero Trešnja

Povratkom na Avalski put i nastavljajući smerom prema Kragujevcu, posle 15-ak kilometara pojavljuje se nezvanično, ali ipak dovoljno jasno obeleženo, skretanje za lovište, park-šumu i jezero Trešnja. Solidan, ali uzani i vijugavi asfaltni put kroz gustu mešovitu šumu nakon 1,5 kilometra dovodi nas do veštačkog jezerceta koje sa okolnim drvećem predstavlja izrazito lepu prirodnu i ambijentalnu celinu. Isprva izgrađeno kao kolektor za sakupljanje vode u slučaju požara u gustoj šumi, jezero je krajem 60-ih godina prošlog veka postalo jedno od popularnijih beogradskih izletišta i poznato kupalište. Vrhunac popularnosti doživelo je početkom 80-ih kada je na ovom lokalitetu snimana čuvena scena još čuvenijih „Maratonaca“, sa Borom Todorovićem i Sekom Sablić kao protagonistima. Omanji hotel i restoran u neposrednoj blizini jezera, upotpunjavali su ugođaj posetiocima do kraja 90-ih, ali se zbog nebrige oni danas doslovno nalaze u fazi raspadanja i to je jedna velika mrlja u ovom idiličnom ambijentu. Ipak, utabana staza dužine oko 500 metara omogućava prijatnu šetnju oko jezera, na kome su i pecaroši redovni gosti.

Preporučujemo: IZLETIŠTA u okolini Beograda koja vredi obići

Zilotski manastir Utešiteljevo

U nastavku puta prema Kosmaju, interesantna stanica može biti pravoslavni manastir, kanonski nepriznate, Srpske Istinski Pravoslavne Crkve. U pitanju je manastir zilota - pravoslavnih hrišćana koji se decidirano protive ekumenizmu i svakom kompromisu koji podrazumeva odstupanje od „izvornog pravoslavlja“. Zilotskih manastira u Srbiji ima tek nekoliko, po učenju se gotovo ne razlikuju od kanonske Srpske Pravoslavne Crkve, ali se smatraju raskolnicima i jereticima. Univerzalna poruka zilota je „Pravoslavlje ili smrt“ i obično je istaknuta sa krstom na velikom crnom barjaku. Manastir Utešiteljevo nalazi se na svega 5 minuta kolima ili oko 3,5 kilometra od skretanja za Trešnju.

Manastir Tresije

Nezaobilazna stanica kada je u pitanju odlazak na Kosmaj, a možda i odlična prilika da se filozofije dve crkvene organizacije odmah uporede, jeste srpski srednjovekovni manastir Tresije. Smešten u podnožju Kosmaja, do Tresija se od Trešnje dolazi putem preko Ralje i Sopota*. Već na drugom kilometru puta koji iz sela Nemenikuće vodi prema vrhu Kosmaja, nailazi se na prelepo zdanje manastira za koji se veruje da je zadužbina kralja Dragutina (13. vek). Više puta rušen i obnavljan, današnji izgled dobio je tek sredinom 20. veka. Crkva posvećena Svetim arhanđelima građena je u vizantijsko-raškom stilu, što uz predivno uređenu portu, ovaj manastir čini istinski atraktivnom tačkom na kosmajskoj izletničkoj ruti.

*Usput, u centru Sopota, vredan pomena je Stari han, autentično zdanje sa početka 19. veka, koje je nekada predstavljalo odmorište za putnike i karavane na putu od Beograda do Kragujevca. Iako sa statusom spomenika kulture pod zaštitom države, nažalost, Stari han nije otvoren za posetioce pa nema potrebe zadržavati se.

Nakon obilaska manastirskog zdanja, put nastavlja prema selu Koraćica. Ali, nakon samo 2,5 kilometra stiže se do raskršća i parkinga koji predstavlja polazište za nove interesantne destinacije.

Vidikovac na Kosmaju

Skretanjem na raskrsnici levo, nakon pola kilometra stiže se do impozantnog vidikovca, u potpunosti izrađenog u drvetu, sa kog se pruža fantastičan pogled prema Avali i šumadijskim zaseocima rasutim između dve planine.

Spomen-kosturnica na Belom kamenu

Nakon uživanja u prelepoj panorami severne Šumadije, preporučuje se i obilazak obližnje Spomen-kosturnice na Belom kamenu, do koje se stiže relativno strmom pešačkom stazom dužine oko 200 metara. U pitanju je spomenik posvećen ratnicima palim u odbrani Beograda 1914. godine, u bici na Kosmaju koja je prethodila pobedničkom ishodu Kolubarske bitke. Spomenik skromne veličine podignut je 1935. godine i nesrazmeran je žrtvi koju su srpski ratnici podneli u Prvom svetskom ratu.

Spomenik borcima Kosmajskog partizanskog odreda

Nasuprot njemu, svojevrsni simbol Kosmaja postao je grandiozni spomenik posvećen borcima Kosmajskog partizanskog odreda, iz Drugog svetskog rata. Razgranata betonska skulptura visine 30 metara, izrađena je 70-ih godina prošlog veka i postavljena na Malom visu, jednom od vrhova Kosmaja. Do nje vode uređene pešačke staze iz različitih pravaca, čineći pohod prema ovom vrhu još atraktivnijim.

Obilaskom i fotografisanjem ovog tipičnog spomenika soc-realističke ere u srpskoj i jugoslovenskoj umetnosti, jednodnevni izlet bi se polako mogao privoditi kraju.

„Kabinet“ pivara

Svojevrsni „šlag na torti“ ovom danu mogla bi predstavljati poseta zanatskoj pivari „Kabinet“. Ugođaj, koji se ne može doživeti na mnogo mesta u Srbiji, leži u činjenici da se posle celodnevnih obilazaka i sasvim izvesnog umora, možete okrepiti izvrsnim kraft pivom i još ukusnijom hranom. Posebnost ovog mesta predstavlja prostrana livada sa pod-konac pokošenom travom i poput pečuraka raštrkanim suncobranima pod kojima se može, čak i bez porudžbina, bezbrižno odmarati i sumirati prilično bogat dan.

Za povratak u Beograd od „Kabinet“ pivare potrebno je oko sat vremena i time bi ovaj jednodnevni izlet bio zaokružen.

Tip izleta: Jednodnevni

Optimalno vreme trajanja izleta: 10 h

Prevoz: Automobil/motor

Okvirna kilometraža: 90 km

Fizički zahtevno: 1/5

Prosečan budžet (po osobi): 1,000 – 2,000 RSD