Vikend skitnja po Đerdapu | Gde na izlet?!

Predeo sa verovatno najlepšim pejzažima i vidikovcima u Istočnoj Srbiji, nalazi se na prostoru Nacionalnog parka Đerdap. Put koji neodoljivo podseća na primorsku magistralu vodi ka nekim od najlepših prirodnih i istorijskih lokaliteta u zemlji. Dok su neki od njih lako dostupni automobilom, do drugih je potrebno pešačiti i po nekoliko sati. Ipak, toliki broj turističkih atrakcija na relativno malom prostoru, čini prostor Đerdapa izrazito popularnom destinacijom za sve koji svoje slobodno vreme vole da provedu van grada.

Srbija ima privilegiju da je Dunav na čitavom svom toku, od Nemačke do Crnog mora (2850 km) najširi, najuži i najdublji upravo na teritoriji Nacionalnog parka Đerdap. Bivajući druga po dužini evropska reka, a da kroz Srbiju protiče u dužini od oko 590 km, jasno je da je i sam Dunav predstavlja atrakciju u svetskim razmerama.

U toplim letnjim danima, jedno od najlepših kratkih putovanja koje možete organizovati u Srbiji jeste upravo obilazak Đerdapske klisure i upoznavanje sa njenim brojnim prirodnim i istorijskim vrednostima. Ovaj dvodnevni izlet predstaviće lokacije u samoj klisuri i oko nje koje se mogu lako obići i sadržajem ispuniti dva dana. Ali, pre polaska, valjalo bi se podsetiti nekih osnovnih činjenica o Đerdapu.

Đerdapska klisura – najduža klisura u Evropi

Prateći dolinu Dunava, Đerdapska klisura se proteže dužinom od 98 km, od Golupca do Kladova. Usečena je u stene Karpatskih planina koje se u vidu luka pružaju iz pravca Rumunije prema Srbiji, dok Dunav na ovom mestu predstavlja i administrativnu granicu između ove dve države. Sastoji se od niza manjih klisura i kotlina koji se u gotovo pravilnim razmacima smenjuju duž čitavog toka. Do 70-ih godina prošlog veka Dunav je kroz ovu klisuru tekao kao jaka i pahovita reka, kojom je bilo teško ploviti. Izgradnjom HE Đerdap tok Dunava je usporen, stvoreno je Đerdapsko jezero, čije vode kada su na maksimumu dolaze sve do Beograda i neretko potapaju dorćolske podrume. Prilikom izgradnje đerdapske brane potopljena su sva naselja koja su prvobitno bila smeštena uz obalu Dunava. Iz tog razloga, na ovom putovanju nećemo videti stare građevine, ali hoćemo prelepu i moćnu prirodu koja se ogleda u talasima Dunava i krošnjama Miroča.

Polazak na ovo putovanje treba planirati u ranim jutarnjim časovima, kako bi bilo dovoljno vremena za obilazak svega što je planirano za prvi dan. Najjednostavniji i najbrži način dolaska do klisure iz pravca Beograda vodi autoputem do isključenja za Požarevac, a zatim obilaznicom prema Velikom Gradištu i Golupcu. Prvi susret sa Dunavom desiće se upravo na ulasku u Golubac, na mestu gde je Dunav na čitavom svom toku najširi (preko 2,5 km). Sa ovog mesta pruža se najlepši pogled na početak klisure i tvrđavu Golubački grad.

Tvrđava Golubački grad

Ova tvrđava prvi put se spominje 1335. godine u povelji ugarskog kralja Ludviga I. Ne zna se ko ju je tačno izgradio i u kom periodu. Tokom vremena više puta je osvajana od strane Srba, Ugara i Turaka. Do pre desetak godina bila je u prilično oronulom stanju, ali je uz pomoć donacija obnovljena i danas predstavlja pravi biser na Dunavu. Tvrđava Golubački grad sastoji se od gradskih zidina unutar kojih se nalazi devet kula i palata. Nedaleko od tvrđave nalazi se i nekoliko arheoloških iskopina koje su dostupne posetiocima. Radno vreme tvrđave počinje u 10h, a cene ulaznica su različite, u zavisnosti od složenosti i obima obilaska. Lokalni vodiči organizuju razgledanje tvrđave na svaki pun sat.

Muzej Lepenski vir

Nakon tvrđave, koja se nalazi na samom ulasku u Nacionalni park Đerdap, put nastavlja prema Donjem Milanovcu. Nakon tridesetak minuta vožnje kroz uzvodni deo klisure dolazi se do Muzeja Lepenski vir, jednog od najznačajnijih arheoloških nalazišta u Srbiji. Ovaj arheološki lokalitet potiče iz vremena mezolita i neolita (6500-4500 godina pre nove ere), a otkrio ga je i istražio jedan od najvećih srpskih arheologa – Dragoslav Srejović. Značaj Lepenskog vira u istoriji evropske civilizacije ogleda se u činjenici da se na ovom mestu nalazilo prvo stalno naselje u Evropi. Stanovnici starog Lepenskog vira veći deo godine provodili su pored reke, bavili su se pecanjem morune, nekada najveće ribe u Dunavu i hranili se ikrom od koje je mnogo kasnije počeo da se pravi skupoceni kavijar. Na tom mestu nastali su i prvi portreti isklesani u kamenu. U muzeju se nalazi replika naselja sa artefaktima koje je zbog stvaranja Đerdapskog jezera izmešteno sa obale Dunava na veću visinu. Prilikom obilaska muzeja moguće je odgledati kratak dokumentarni film koji prikazuje originalne snimke sa arheoloških iskopavanja. Pored parkinga muzeja nalazi se kafana u kojoj je moguće probati neke od vlaških specijaliteta poput kačamaka i grilovanog sira. Idealno mesto za pauzu i lagani obrok.

Kanjon Boljetinske reke

Nakon ovog kraćeg okrepljenja, put se može nastaviti, a posle samo par minuta vožnje stiže se do jedne veličanstvene prirodne pojave i jedinstvene geološke atrakcije u ovom delu Evrope. U pitanju je kanjon Boljetinske reke, vešto skriven, a opet relativno lako dostupan sa Đerdapske magistrale. Ono po čemu je kanjon Boljetinske reke jedinstven u Evropi jesu njegove dolinske strane. Usečene u sedimentnim stenama različitih geoloških epoha, na njihovom preseku se, kao retko gde na planeti, može sasvim jasno iščitavati geološka istorija ovih krajeva. Sedimentni slojevi stena čija starost seže od perioda srednje jure (pre 140 miliona godina) do današnjih dana, mogu se jasno uočiti i posmatrati na čitavoj dužini kanjona, što za ljubitelje geologije predstavlja pravu poslasticu.

Etno kompleks Kapetan Mišin breg

Desetak kilometara dalje, pravcem prema Donjem Milanovcu, nalazi se bajkoviti etno kompleks Kapetan-Mišin breg. Smešten na uzvišenju, iz bašte restorana pruža se prelep pogled na Dunav i Donji Milanovac. Kompleks je dobio naziv po Miši Anastasijeviću, velikom srpskom trgovcu i dobrotvoru koji je rođen u Poreču, nedaleko od Donjeg Milanovca. Najpoznatija zadužbina ovog bogatog i uglednog provrednika, nalazi se u Beogradu, na Studentskom trgu i u njoj je smešten Rektorat Univerziteta u Beogradu.

Donji Milanovac

Povratkom na Đerdapsku magistralu, nakon nešto više od 5 minuta stiže se u Donji Milanovac, sedište Nacionalnog parka Đerdap. U ovoj lepoj varošici nalazi se i pristanište za kruzere, veliki park i plaža. Plaže na Dunavu su uglavnom sakrivene i retko se vide sa glavnog puta. Plaža u Donjem Milanovcu lako je dostupna, nalazi se nedaleko od centra naselja i opremljena je suncobranima. Idealna je za kupanje u letnjem periodu. Na potezu od Donjeg Milanovca do Tekije postoji veliki broj malih, sakrivenih i neobeleženih plaža, a još jedna velika i lako dostupna nalazi se u Tekiji.

Porečki zaliv

Nastavak puta vodi oko Porečkog zaliva, mesta na kom se Porečka reka uliva u Dunav. Ovaj rečni zaliv nastao je nakon podizanja brane kada su vode Dunava poplavile ušće Porečke reke i formirale dugačak zaliv u unutrašnjosti njene doline, poput nekog estuara. Na ovom mestu put se odvaja u dva pravca - jedan ide prema Negotinu i Majdanpeku, a drugi prema Kladovu. Put ka Kladovu prolazi kroz najlepši i verovatno najatraktivniji deo Đerdapske klisure, takozvane Kazane.

Kazani

U nastavku puta, kada se prođe selo Golubinje, dolazi se do najužeg i najdubljeg dela na čitavom toku Dunava – klisurе Mali i Veliki kazan. Dunav je na ovom mestu širok svega 180, а dubok čak 82 metra, što je ujedno i najveća rečna dubina zabeležena u Evropi. Pre ulaska u klisuru moguće je uplatiti vožnju brodićem kroz klisure i na taj način videti i čuvenu Trajanovu tablu i Trajanov put, kao i Đerdap iz sasvim drugačije perspektive.

Tabula Traiana

Dunav je u prvim vekovima nove ere predstavljao granicu Rimskog carstva prema Dakiji. Da bi granica bila dobro čuvana, rimski imperator Trajan naredio je izgradnju puta kroz klisuru koji je trebao da poveže vojna utvrđenja. Put je građen i nakon njegove vladavine tako da su svoj doprinos dali i imperatori Tiberije, Klaudije i Domicijan. Trajanov put je usecan u steni i bio je širine do 2 metra. Obeležen je komemorativnim tablama na kojima su stajali različiti zapisi sa osnovnim informacijama o putu. Nakon stvaranja Đerdapskog jezera čitav Trajanov put je potopljen, a sa njim i pomenute table. Jedina danas sačuvana je Trajanova tabla (Tabula Traiana) i moguće ju je videti isključivo sa vode. Tabla je pre puštanja brane u rad podignuta na 25 metara viši nivo, kako bi ostala iznad nivoa budućeg jezera.

Vrhovi Miroča

Za ljubitelje šetnje u prirodi postoji mogućnost penjanja na najviše vrhove Miroča (Veliki Štrbac, Ploče, Mali prilaz) sa kojih se pružaju najlepši pogledi na Dunav i klisuru. Ipak, kako penjanje zahteva i prijavljivanje Nacionalnom parku Đerdap, ovakav poduhvat oduzima mnogo vremena, pa je možda bolje ostaviti ga za drugu priliku.

Vidikovci u Đerdapskoj klisuri

U samoj klisuri nalazi se nekoliko lepih i jasno obeleženih vidikovaca pored kojih postoji i parking. Sa njih se, osim prelepog Đerdapa, može uočiti najveća klesana skulptura u Evropi – portret Decebala uklesan u steni, na rumunskoj strani klisure. Decebal je bio poslednji kralj Dačana koji je vladao u istom periodu kada i imperator Trajan. Uspeo je dugo da se odupire napadima rimske vojske, a njegov lik uklesan krajem prošlog veka u steni, nalazi se simbolično naspram Trajanove table.

Balon stanice

U ovom delu klisure nalaze se i dve Balon stanice koje su služile kao svojevrsni semafori za brodove. Pre izgradnje brane, Dunav je na ovom mestu bio brza reka sa brojnim podvodnim grebenima koji su otežavali plovidbu. Pošto nije bilo bezbedno za brodove da se mimoilaze na tom mestu, propuštani su jedan po jedan, a signal im je slat sa Balon stanica.

Tekija

Put uz Dunav dalje vodi kroz Tekiju, malo naselje na samoj obali Dunava sa prelepom peščanom plažom. Interesantno je da je današnja Tekija relativno novo naselje, nastalo nakon potapanja stare Tekije koja je ostala pod vodama Dunava nakon izgradnje brane. Mit ili istina, tek priča se da su najveći primerci dunavskih somova skriveni upravo u potopljenim kućama stare Tekije i da ih je nemoguće uloviti.

Za poštovaoce istorije, nedaleko od Tekije, pored puta sa leve strane, nalazi se i spomenik Kapetanu Koči koji je na ovom mestu stradao u borbi sa Turcima 1788. godine.

Malo dalje nalazi se i ruševina nekadašnjeg utvrđenja Fort Elizabet koje su Austrijanci sagradili 1736. godine. Nažalost, tvrđava je urasla u korov i teško ju je primetiti sa puta.

HE Đerdap

Na samom izlazu is Đerdapske klisure nalazi se Hidroelektrana Đerdap I, najveća u Srbiji. Na njoj se nalazi put i granični prelaz koji vodi prema Rumuniji i gradu Drobeta Turnu Severin. Hidroelektrana je puštena u rad 1970. godine, a moguće ju je videti sa proplanka nedaleko od skretanja za branu.

Arheološko nalazište Diana

Nakon naselja Karataš, sa leve strane nalazi se arheološko nalazište Diana građeno za vreme imperatora Trajana u 1. veku. Nalazište je očuvano, ali i zapušteno. Dostupno je za posetu, ali ne postoji nikakvo organizovano razgledanje.

Kladovo

Ukoliko posetite sva navedena mesta, bez dužeg zadržavanja, u Kladovo bi trebalo stići u kasnim poslepodnevnim časovima. Na samom ulazu u Kladovo, sa leve strane nalazi se brodogradilište. Ovde je ukotvljen jedan od najstarijih srpskih parobroda – parobrod Vojvodina, čiji se dimnjaci mogu videti sa glavnog puta. Na žalost, nije moguće obići brod koji do danas čeka remont ne bi li zadobio stari sjaj. Ovaj gradić nekada je bio poznat po proizvodnji kvalitetnog kavijara koji se pravio od ikre ribe morune koje su se mrestile u Dunavu pre izgradnje brana. U Kladovu možete iznajmiti apartman ili hotelsku sobu i odmoriti se nakon celodnevnog puta. Nekoliko restorana i kafića u glavnoj gradskoj ulici zadovoljiće sve vaše potrebe.

Tvrđava Fetislam

Drugi dan bi mogao započeti obilaskom tvrđave Fetislam koja se nalazi u Kladovu, na samoj obali Dunava. Tvrđava je podignuta početkom 16. veka i zamišljena je kao polazna tačka za Osmanlijsko osvajanje ugarskih gradova na Dunavu. Tvrđava je delimično uređena za obilazak ali ne postoje info table i ostali turistički sadržaj. Nakon obilaska tvrđave ostaje da posetite i početni stub nekadašnjeg Trajanovog mosta u Kostolu, kojim su prvi put u istoriji povezane dve obale Dunava. Most je za svoje vreme bio pravo graditeljsko čudo a tokom izgradnje, čitav tok Dunava je preusmeren kako bi se most gradio na suvom. Izgrađen je za svega dve godine a potrajao je do 3. veka. Od čitavog mosta do početka 20. veka moglo se videti nekoliko stubova koji su štrčali iz Dunava. Međutim, zbog bezbednosti plovidbe stubovi su uništeni tako da se danas mogu videti samo početni stubovi u Srbiji i Rumuniji. Trajanov most i Trajanov put uklesani su u Trajanov stub koji se nalazi u Rimu.

Negotin

Nakon Kladova, udaljavamo se od Dunava. Sledeća destinacija je Negotin, impresivan gradić smešten u ravnici Timičke krajine, nedaleko od tromeđe sa Rumunijom i Bugarskom. Centar grada je lepo uređen, a razgledanje možete započeti od Gradskog parka. Nedaleko od njega nalaze se Muzej Hajduk Veljka, Mokranjčeva kuća i Muzej Krajine. Glavna pešačka ulica povezuje dva trga – Trg Stevana Mokranjca i Trg Đorđa Stanojevića, najviđenijih ličnosti iz istorije Negotina.

Rajačke i Rogljevačke pimnice

Za ljubitelje vina, Negotin je jedna od najpopularnijih destinacija. Plodno vinogorje i veliki broj sunčanih dana omogućuje viševekovnu proizvodnju kvalitetnog vina. Nedaleko od Negotina nalaze se Rajačke i Rogljevačke pimnice u kojima se i danas proizvodi vino. Pimnice ili pivnice predstavljaju delove sela u kojima se boravilo tokom sezone branja grožđa i u kojima se proizvodilo vino. Sela Rajac i Rogljevo u prošlosti bila su najpoznatija sela u okolini iz kojih se vino u velikim količinama vozom i brodovima izvozilo za Belgiju i dalje za Francusku. Danas su uređena, rekonstruisana i moguće ih je turistički posetiti i upoznati se sa tradicionalnim načinom pravljenja i ispijanja vina. U pojedinim pimnicama moguće je probati i bagrinu - staru, skoro pa zaboravljenu sortu grožnja od koje se pravi autentično vino sa ovih prostora.

Ukoliko samo želite da degustirate vino, ali ne i da obiđete Rajačke i Rogljevačke pimnice, možete posetiti vinariju Matalj, na izlazu iz Negotina. U restoranu sa pogledom na negotinsku krajinu možete ručati i degustirati sve vrste vina iz ovog vinogorja.

Povratak za Beograd najkraći je preko Rudne glave, Donjeg Milanovca i Golupca. Ako krenete u predvečernjim časovima moći ćete da uživate u zalasku sunca nad Dunavom i Golubačkom tvrđavom.

Tip izleta: Dvodnevni

Prevoz: Automobil/motor

Okvirna kilometraža: 590 km

Fizički zahtevno: 3/5

Prosečan budžet (po osobi): 7,500 – 8,500 RSD

Autor: Ratomir Veselinović - turistički vodič i geograf