Voždovac | Imena beogradskih kvartova

Opština Voždovac smatra se južnom kapijom Beograda i jednom od teritorijalno najvećih gradskih opština.

Od podavalskih sela, gde se dodiruje sa opštinama Barajevo i Sopot, do Autokomande, gde zalazi u maltene sam centar grada - Voždovac ima površinu od blizu 150 kvadratnih kilometara i graniči se sa još šest gradskih i prigradskih opština. Sa svojih preko 150 000 stanovnika, Voždovac bi se teoretski mogao svrstati i među pet najvećih gradova u Srbiji.

Za ime ovog dela Beograda zaslužan je Karađorđe Petrović, koji je 1806. godine, sa mesta gde se danas nalazi Crkva svetog cara Konstantina i carice Jelene (današnjeg srca Voždovca) poveo ustanike u oslobođenje Beograda u Prvom srpskom ustanku. U čast Velikom voždu Srbije žitelji tadašnjeg beogradskog predgrađa su preimenovali svoje naselje u Voždovo, da bi vremenom u narodu zaživeo, a početkom 20. veka i zvanično ustalio, naziv Voždovac.

Kao opština velike površine i brežuljskaste konfiguracije terena, Voždovac se sastoji iz većeg broja jasno izdvojenih naselja, kvartova i „krajeva“. Iz današnje perspektive, neka su starosedelačka, dok su druga novijeg datuma. Ipak, sva ona imaju svoje interesantne i uglavnom tradicionalne nazive čije poreklo malo ko zna.

Činovnička kolonija

Pomalo zaboravljen naziv za deo Voždovca koji se prostire između osnovne škole Vožd Karađorđe i voždovačke crkve, odnosno Bulevara oslobođenja i ulice Vojvode Stepe. Izgrađen između dva svetska rata, ovaj deo grada bio je jedan od prvih planiranih kvartova u Beogradu, namenjen gradskim činovnicima, odnosno zaposlenima u tadašnjoj državnoj upravi Kraljevine Jugoslavije. I danas predstavlja jedan od najlepših delova Beograda za stanovanje.

Dušanovac

Beogradsko radničko naselje, nastalo 1920-ih godina na dolinskim stranama nekadašnjeg Mokroluškog potoka, čijom se trasom danas pruža autoput E70. Naziv je dobilo po Dušanu Spasiću, vlasniku imanja na kome su nikle prve kuće u ovom kraju, početkom 20. veka. Prostire se uz Autoput i Ustaničku ulicu, a između petlje na Autokomandi i Šumica, odnosno ulice Grčića Milenka. Deo Dušanovca interesantnog naziva predstavljaju Topovske šume – nenaseljeni prostor na kome su krajem 19. veka podignuti objekti za smeštaj topova, a na kome je tokom Drugog svetskog rata postojao koncentracioni logor za beogradske Jevreje i Rome. Dušanovac danas predstavlja tradicionalni deo Voždovca na čijoj teritoriji se nalazi i sedište same opštine.

Pašino (Lekino) brdo

Pašino brdo predstavlja najseverniji deo Voždovca koji se na jugu naslanja na Dušanovac, a na zapadu i severu na Vračar, odnosno ulice Južni bulevar i Gospodara Vučića, dok istočnu „granicu“ predstavlja ulica Vojislava Ilića. Spada u starije delove Voždovca, izgrađene u periodu između dva svetska rata za pretežno zanatske porodice. Naziv nosi po beogradskom veziru Sulejman-paši Skopljaku kojeg su, prema predanju, Karađorđevi ustanici prilikom oslobađanja beogradske tvrđave sustigli na ovom mestu, tada pustoj periferiji grada. Nakon Drugog svetskog rata, Pašino brdo je preimenovano u Lekino, po visokom funkcioneru socijalističke Jugoslavije Aleksandru „Leki“ Rankoviću, koji se tokom rata navodno skrivao u ovom kraju. Pašino brdo i danas predstavlja autentičan radnički kraj, sa mnoštvom starih kuća, legendarnim grafitima i ozloglašenim Centralnim zatvorom, kao svojevrsnim simbolom ovog dela Voždovca.

Tešića kupatilo

Istovremeno deo Pašinog brda, ali i Dušanovca, Tešića kupatilo predstavlja svojevrsni kvart u trouglu ulica Ustaničke, Gospodara Vučića i Vojvode Prijezde. Naziv nosi po izvesnom gazda Tešiću koji je na ovom području posedovao ciglanu, proizvodio i pekao cigle za izgradnju kuća u ovom delu grada. Kada je ciglana prestala sa radom, navodno je pretvorena u javno kupatilo i taj naziv se, eto, održao do danas, istina više kao toponim nego u svakodnevnom govoru.

Šumice

Šumice su zapravo mikrolokalitet u sklopu Pašinog brda, nazvan po prelepo uređenoj park-šumi koju seče i deli ulica Janisa Janulisa (bivša Vojvode Toze), a ograničavaju ulice Ustanička, Grčića Milenka, Strumička i Splitska. Osim što predstavljaju izrazito atraktivan i miran kraj za život, Šumice krasi i veliki sportsko-rekreativni centar kao centralni objekat i simbol ovog dela Voždovca.

Marinkova bara

Deo Voždovca i relativno uzani pojas ulica kuća koje se pružaju paralelno sa autoputem E70 i ulicama Peke Pavlovića i Mokroluške, a omeđen sa dva „plava mosta“, naziva se Marinkova bara i predstavlja kvart izgrađen početkom 20. veka, na imanju kojim je gazdovao izvesni oberknez Marinko Marinković. Ali, zašto bara? Zato što su se na ovom mestu nekada spajale vode brojnih gradskih rečica i potoka čineći ovo područje močvarnim i vekovima nenaseljenim, barom u pravom smislu te reči. Ovaj deo grada spada u siromašnije delove Voždovca i odlikuje se mahom starim i trošnim kućama sa zajedničkim dvorištima.

Medaković

Na Marinkovu baru nadovezuje se plansko naselje novijeg datuma - Medaković ili kraće i popularnije „Medak“. Ovo naselje, nastalo tek 70-ih i 80-ih godina prošlog veka, čine dve izrazite celine razdvojene ulicom Vojislava Ilića, a čije su glavno obeležje stambene višespratnice autentičnog i prepoznatljivog izgleda. U pitanju su Medaković 2 i Medaković 3. „Stari Medak“, kako ga žitelji nazivaju, predstavlja tek uži pojas kuća i nižih zgrada koje se prostiru uz i paralelno sa Medakovićevom ulicom i vezuju se za „Medak dvojku“. A po kom to Medakoviću ovaj deo grada nosi naziv? U pitanju je Milorad Medaković – ugledni srpski istoričar i diplomata, između ostalog upamćen i kao prvi ađutant i biograf velikog Njegoša.

Braće Jerković

Teritorijalno možda i najveće naselje Voždovca ime nosi po herojima socijalističke revolucije na teritoriji Jugoslavije, učiteljima Nebojši i Dušanu Jerkoviću, izginulim u prvoj godini Drugog svetskog rata. Građeno tokom 60-ih godina prošlog veka, kao klasično radničko naselje ili žargonski rečeno „radnička spavaonica“, Jerković sa svojim prepoznatljivim zelenilom, igralištima i popularnim šoping centrom, danas spada u atraktivnija naselja za život u Beogradu.

Mitrovo brdo

Lokalitet više naselja Braće Jerković, nastanjen prilikom poslednjeg velikog stihijskog naseljavanja Beograda tokom 90-ih godina, nosi naziv Mitrovo brdo. Nažalost, ni danas se pouzdano ne zna o kom Mitru se radi, ali bi logična pretpostavka bila da je reč o vlasniku imanja na čijoj su površini pre 30-ak godina počele da niču prve kuće novih Beograđana.

Trošarina

Možda i najprepoznatljivija tačka Voždovca, na kojoj se decenijama okreću tramvaji i prigradski autobusi, a vekovima prodaju drva za ogrev i gašeni kreč, naziva se Trošarina. Ovo ime potiče iz davnina i odnosi se na deo grada, odnosno punkt, na kome su se nekada davno naplaćivale takse za ulazak ljudi i robe u grad. Ulica Vojvode Stepe i Bulevar oslobođenja protežu se pravcima koji su tradicionalno povezivali Beograd sa Šumadijom, a upravo na današnjoj Trošarini kontrolisan je ulazak u grad. Trošarine su se nalazile i na drugim pravcima koji vode ka Beogradu, ali je ova voždovačka zadržala svoj naziv i predstavlja prepozatljivu lokaciju za govotovo svakog žitelja prestonice.

Stepa Stepanović

Voždovačka industrijska zona, smeštena u dolini nekadašnjeg Kumodraškog potoka, razdvaja Mitrovo brdo i naselje Braće Jerković od najmlađeg kvarta na Voždovcu – naselja Stepa Stepanović. Izgrađeno pre desetak godina na mestu najveće beogradske vojne kasarne, „Stepa“ je plansko i moderno naselje na periferiji grada. O velikom vojvodi koji je rođen u obližnjem selu Kumodraž i po kome naselje nosi naziv, ne treba posebno pisati.

Banjica

Od Trošarine, prema jugu, nadovezuje se naselje Banjica. Nekada selo sa dugom tradicijom, čije se ime pojavljivalo još u turskim popisima iz srednjeg veka, popularna „Banjola“ danas predstavlja urbano stambeno naselje, prepoznatljivo po karakterističnim višespratnicama i soliterima, a u čijoj se neposrednoj blizini nalazi i prelepa istoimena šuma. Po predanju, teritorija Banjice je krajem 19. veka obilovala potocima i termo-mineralnim izvorima, smatrana je malom banjom, pa otuda i njen naziv.

Beograd se u 20. veku toliko proširio u svim pravcima da teritorija Grada i Voždovac danas, pored navedenih, obuhvataju još mnogo perifernih i prigradskih naselja. Kumodraž, Jajinci, Ripanj, Beli potok, Zuce i Pinosava samo su neka od onih prema kojima urbani Beograd, polako ali sigurno, grabi.