Aleksandar I Karađorđević | Poreklo naziva ulica

Kralj Aleksandar I Karađorđević (1888 - 1934), u istoriji zabeležen i kao Viteški kralj ili Kralj Ujedinitelj, bio je jedna od najznačajnijih, ali i najtragičnijih političkih figura u istoriji Srbije; vrhovni komandant srpske vojske u pobedničkim ratovima za oslobođenje i realizator viševekovne ideje južnoslovenskih naroda o stvaranju zajedničke, velike i jake jugoslovenske države.

Rođen je na Cetinju, tadašnjoj prestonici Knjaževine Crne Gore, u vreme kada su Srbijom vladali Obrenovići i kada članovi njegove porodice, kao pripadnici rivalske dinastije, nisu bili naročito poželjni u svojoj zemlji.

Rano detinjstvo proveo je na dvoru crnogorskog knjaza Nikole, svog dede po majci, da bi se ubrzo nakon njene smrti, sa ocem i starijim bratom, preselio u Ženevu gde je stekao osnovno obrazovanje i naučio francuski jezik. Dalje školovanje nastavio je u Petrogradu, gde je kao štićenik svog kuma ruskog cara Nikolaja II, pohađao Vojnu akademiju.

Srednjoškolske dane Aleksandra Karađorđevića prekinuo je Majski prevrat i potonji dolazak njegovog oca, kralja Petra I, na srpski presto. Još veći preokret u životu mladog princa desio se 1909. godine kada je, pod pritiskom srpske političke elite, njegov stariji brat princ Đorđe bio primoran da se odrekne prava na presto, neposredno učinivši Aleksandra prestonaslednikom i budućim kraljem Srbije.

Vatreno krštenje i svojevrstan test svojih liderskih sposobnosti, pretstolonaslednik Aleksandar doživeo je tokom balkanskih ratova, tokom kojih je kao zvanični zapovednik srpske vojske učestvovao u čuvenoj Kumanovskoj bici, a godinu dana kasnije i u bici na Bregalnici.

Povlačenjem ostarelog i bolesnog kralja Petra I sa dužnosti, Aleksandar je pred sam početak Velikog rata postao regent, neformalni ali faktički kralj Srbije.

Predvodio je srpsku vojsku i u slavnim bitkama na Ceru i Kolubari, na početku Prvog svetskog rata, a obilazeći i bodreći ranjenike na frontu stekao je veliko poštovanje među srpskim vojnicima. Sa svojom vojskom prošao je i golgotu povlačenja preko Albanije 1915. godine, ali i pobedničko osvajanje Kajmakčalana godinu dana kasnije.

Na krilima pobede u Velikom ratu, čiji je epilog doveo do raspada moćnih imperija i intenzivnih promena na političkoj mapi Evrope, regent Aleksandar inicirao je, te dobio domaću i međunarodnu podršku za stvaranje ujedinjene države Srba, Hrvata i Slovenaca – Kraljevine SHS (od 1929. Kraljevine Jugoslavije). Ovim činom realizovane su tradicionalne težnje južnoslovenskih naroda za stvaranjem velike i jake države bliskih naroda, ali i vekovni snovi Srba prečana da se ujedine i žive „pod jednim krovom“ sa svojim sunarodnicima iz Srbije.

Ipak, opstanak ovakve države bio je daleko veći izazov od njenog stvaranja. Narodi koje nesumnjivo mnogo toga spaja, ali i razdvaja, nikada nisu iskreno „udahnuli“ kraljevu ideju integralnog jugoslovenstva i prihvatili zajedničku državu. Dok su ga jedni obožavali i gledali kao oslobodioca i ujedinitelja, drugi su ga poštovali nalazeći u Jugoslaviji zajednički interes, a treći su ga mrzeli i smatrali okupatorom i diktatorom, naročito van granica Srbije.

Komunisti, nacionalisti i secesionisti na unutrašnjem planu, fašisti i međunarodni neprijatelji (nezadovoljni Mirovnim sporazumom u Versaju) na spoljnom – lista protivnika kralja Aleksandra i jugoslovenske države godinama je postajala sve duža. U takvim okolnostima ni sam Kralj se nije najbolje snalazio pa je čestim promenama Ustava i konačnim uvođenjem Šestojanuarske diktature još više razdraživao svoje neprijatelje.

Vrhunac delovanja protiv Kralja i njegove bezbednosti dogodio se 9. oktobra 1934. u Marseju, kada je u svojoj 46. godini prvi jugoslovenski kralj ubijen u atentatu izvedenom od strane hrvatskih i makedonskih (pro-bugarskih) nacionalista, a podržanih i direktno pomognutih od fašističke Italije i Nemačke.

Tragična smrt kralja jedna je od prvih ikada zabeleženih kamerom i duboko je potresla najveći deo stanovništva Jugoslavije koji je, po dopremanju kraljevog tela u zemlju, u stotinama hiljada izašao da ga isprati na večni počinak.

Malo je istorijskih ličnosti o kojima su mišljenja toliko podeljena i koji izaziva tolike kontroverze, čak i danas, kao kralj Aleksandar Karađorđević.

To je verovatno razlog zbog kojeg ovaj, nesumnjivo veliki, državnik ni do dana današnjeg nema ulicu u glavnom gradu Srbije, odnosno ima tek nekoliko ulica u pojedinim gradovima Srbije.