Stevan Stojanović - Mokranjac | Poreklo naziva ulica

Stevan Stojanović - Mokranjac (1856 - 1914) bio je najznačajniji srpski kompozitor klasične muzike, muzički pedagog, osnivač prve srpske muzičke škole i svekoliki uzor generacijama budućih kompozitora i muzičkih radnika na početku 20. veka.

Poreklom iz Stare Srbije, Stevan Stojanović rođen je u Negotinu gde su se njegovi preci doselili početkom 19. veka. Zapravo, Stojanovići su iz okoline Prilepa došli u obližnje selo Mokranje, iz čega je kasnije izveden i nadimak budućeg kompozitora.

Osnovno obrazovanje stekao je u rodnom mestu, gimnaziju je pohađao u Zaječaru, a potom upisao i Filozofski fakultet na Velikoj školi u Beogradu (preteči Beogradskog univerziteta). Svirajući violinu i posedujući smisao za muziku još od dečačkih dana, postao je član Prvog beogradskog pevačkog društva, što ga je potom usmerilo i ka muzičkim studijama koje će, sa prekidima, pohađati u Minhenu, Rimu i Lajpcigu.

Po povratku u Beograd radio je kao profesor muzike u gimnazijama u Beogradu i Nišu, postao je dirigent Pevačkog društva i sa mlađim kolegom Stanislavom Biničkim pokrenuo prvu muzičku školu u Srbiji – i danas najcenjeniju instituciju ove vrste u Srbiji.

Svoje prve kompozicije, Stevan Mokranjac napisao je još tokom studija. Autentičnost njegovih kompozicija ogledala se u spoju tradicionalne srpske i balkanske muzike sa aktuelnim trendovima u klasičnoj muzici tadašnje Evrope.

Najznačanije muzičko delo Stevana Mokranjca su njegove Rukoveti, petnaest kompozicija koje predstavljaju jedinstvene spletove tradicionalne narodne muzike iz različitih delova Srbije i Balkana, sa elementima klasične muzike. U ovih petnaest kompozicija utkani su segmenti više stotina narodnih pesama, zbog čega se iste smatraju možda i najvećim tekovinama srpske klasične muzike u istoriji. Mokranjčeva Deseta rukovet, sa motivima tradicionalne makedonske pesme Biljana platno beleše, po mnogima spada u najpopularnije i verovatno najlepše domaće kompozicije.

Osim Rukoveti, u Mokranjčevom opusu nalazi se i veliki broj kompozicija inspirisanih duhovnim i istorijskim motivima, te muzike za horsko pevanje i crkvena bogosluženja. Među njima, posebno se izdvaja Heruvimska pesma.

Stevan Mokranjac bio je oženjen Marijom Predić, rođakom slavnog slikara Uroša Predića, koji je autor i jednog od najpoznatijih Mokranjčevih portreta. Njihov sin, Momčilo Mokranjac, bio je ugledni profesor Farmaceutskog fakulteta u Beogradu.

Po izbijanju Velikog rata, Mokranjac se preselio u Skoplje, gde je posle par meseci, od teške bolesti i preminuo. Njegovi posmrtni ostaci preneti su u Beograd tek 1923. godine, gde su uz prigodne počasti ponovo sahranjeni, na Novom groblju.

U čast najvećeg srpskog kompozitora, njegova rodna kuća u Negotinu pretvorena je u spomen-muzej Stevana Mokranjca, a svakog septembra već više od pola veka u negotinu održavaju se „Mokranjčevi dani“, manifestacija posvćena sećanju na jednog od najznačajnijih muzičkih stvaraoca.

Simbolično, ime Stevana Mokranjca danas nosi i veliki broj ulica i škola u gradovima Srbije.