Princ Đorđe Karađorđević | Poreklo naziva ulica

Princ Đorđe Karađorđević (1887 – 1972) bio je srpski plemić i najstariji sin kralja Petra I Oslobodioca, proslavljeni ratnik i naslednik prestola, nesuđeni kralj i jedna od najkontroverznijih ličnosti Kraljevine Srbije i Jugoslavije u prvoj polovini 20. veka.

U vremenima kada je Srbijom vladala rivalska dinastija Obrenović, Karađorđevići su smatrani nepoželjnom elitom, pa su Đorđe i njegovi mlađi brat i sestra, rođeni na Cetinju, na dvoru crnogorskog kralja Nikole (inače dede po majci). Nakon rane majčine smrti 1894. godine, nekoliko godina provode u Ženevi, da bi potom Đorđe, prema porodičnoj tradiciji, bio poslat u vojnu školu carske Rusije.

Kada je, nakon Majskog prevrata, došlo do smene vladajuće dinastije, Petar Karađorđević vratio se u Srbiju gde je 1904. godine krunisan za kralja. Đorđe je tim činom, kao najstariji sin, automatski dobio status princa i prvog prestolonaslednika.

Ipak, ovaj status uživao je samo do svoje 22. godine, kada je pred velikim pritiskom javnosti bio primoran da abdicira i odrekne se prava na presto, u korist mlađeg brata Aleksandra.

Naime, princ Đorđe Karađorđević je, po svedočanstvima, oduvek važio za svojeglavo dete, kakvim je i momkom postao. Preke naravi, neprevidiv, neobuzdan i sklon konfliktima, karakterom je neodoljivo podsećao na svog slavnog pradedu Karađorđa, koji ni sam nije bio poznat kao veliki diplomata.

„Nekraljevsko“ ponašanje mladog princa, uz još nekoliko nedopustivih afera za jednog naslednika prestola (od kojih jedna obuhvata i ubistvo iz nehata), učinilo je da ga srpska javnost i diplomatija označi kao nepodobnog za funkciju budućeg kralja Srbije. Primoran da abdicira, Đorđe se 1909. godine zvanično odrekao prestola u korist mlađeg brata, daleko taktičnijeg budućeg regenta i kralja Aleksandra.

Ipak, iako problematičan u političkim i zvaničnim krugovima, Đorđe Karađorđević je, možda baš zbog svoje neposrednosti, u narodu bio prilično poštovan i voljen. Nalazeći preko potreban mir u pecanju na beogradskim rekama, postao je prijatelj sa mnogim „običnim“ ljudima i alasima, među kojima je i genijalni matematičar Mihailo Petrović Alas. Posebno velike simpatije zavredeo je tokom Prvog svetskog rata, lično učestvujući u bici na Mačkovom kamenu, u kojoj je i sam bio ranjen.

Nakon rata, princ Đorđe je nastavio sa ispadima i skandalima, ne propuštajući priliku da javno kritikuje i vređa kralja Aleksandra i kraljicu Mariju, zbog čega je po nalogu kralja doslovno sklonjen sa javne scene i smešten u psihijatrijsku bolnicu u Toponici, gde je proveo punih 16 godina.

Paradoksalno, iz bolničkog zatočeništva oslobodili su ga nemački okupatori u nadi da će na račun prinčevog ugleda uspostaviti željeni oblik okupacione vlasti. Ipak, koliko god kontroverzan bio, princ Đorđe nikada nije svoj patriotizam dovodio u pitanje.

I pored odbijanja da učestvuje u kvinsliškoj vlasti, Đorđe Karađorđević je rat proveo u Beogradu, uslovno rečeno na slobodi, a tako je živeo i posle rata, nakon sloma Kraljevine.

U novim okolnostima i sasvim drugačijem državnom uređenju, nekadašnji princ i prestolonaslednik izgubio je sve prerogative. Verovatno smatran bezopasnim po novouspostavljeni poredak, ostao je jedini Karađorđević koji nije proglašen narodnim neprijateljem od strane komunista.

Đorđe Karađorđević je do kraja svog života skromno živeo u Beogradu. Umro je u 86. godini, a sahranjen je u kripti Crkve Svetog Đorđa na Oplencu, porodičnoj grobnici dinastije Karađorđević.

Danas, ime princa Đorđa simbolično nose ulice u Kraljevu, Valjevu i Novom Sadu.