Živojin Pavlović | Poreklo naziva ulica

Živojin Žika Pavlović (1933 – 1998) bio je jedan od najuticajnijih srpskih filmskih reditelja, jedan od simbola tzv. „crnog talasa“ u jugoslovenskoj kinematografiji, ali i podjednako uspešan pisac, slikar i profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu.

Rođen u Šapcu, ipak, svojim zavičajem smatrao je jedino Vratarnicu - malo selo u okolini Zaječara iz kog je poticala njegova majka, a u kome je ovaj provodio mesece, sve do konačnog preseljenja u Beograd, na studije.

Interesantno je da je, pre početka slavne filmske karijere, student dekorativnog slikarstva Žika Pavlović na javnu scenu stupio najpre kao pisac, pišući kolumne iz različitih oblasti umetnosti u beogradskim časopisima, sa posebnim interesovanjem za film.

Tokom studija drugovao je sa svojim budućim velikim prijateljem i takođe vrsnim umetnikom, slikarom Ljubom Popovićem, po kome je nazvan i Živojinov prvi, ikada snimljeni, amaterski film davne 1958. godine.

Tih godina, u jugoslovenskoj umetnosti pojavio se „crni talas“ - kulturološki fenomen koji je u potpunosti odredio prirodu Pavlovićevog stvaranja kada su film i književnost u pitanju. Ta pojava, koja se zasnivala na vešto prikrivenoj ali jasnoj kritici društva, socijalističkog uređenja i ideologije, bila je u potpunoj suprotnosti sa dotadašnjim trendom u jugoslovenskoj kinematografiji. Naime, crni talas težio je realnom prikazu socijalne stvarnosti, često veoma teške i mračne, nasuprot propagandnim slikama blagostanja i sveopšteg napretka, koji su bili lajtmotiv (a možda i partijski zadatak) aktuelnih jugoslovenskih film-mejkera.

Tokom 60-ih godina, Živojin Pavlović je, uz nekolicinu kolega, postao jedan od simbola ovog „pravca“. Uticaj na domaću kinematografiju, na inspiraciju budućim rediteljima i buđenje opšte društvene svesti bio je više nego snažan, zbog čega su njegovi filmovi neretko bili i zabranjivani (Grad, 1963).

Stvaralački opus Žike Pavlovića obuhvata 18 igranih filmova i preko 30 knjiških naslova. Među mnogobrojnim ostvarenjima pojedina se mogu svrstati u prava remek-dela domaće kinematografije (Buđenje pacova, Kad budem mrtav i beo, Zadah tela, Dezerter...) i književnosti (Krivudava reka, Zid smrti, Lapot, Dnevnik u šest tomova...).

Njegov poslednji film Država mrtvih završen je i premijerno prikazan posthumno, četiri godine nakon smrti velikog reditelja.

Osim prestižne filmske nagrade za promociju srpskog filma u svetu, ime Živojina Pavlovića danas nose i ulice u nekoliko naselja Srbije, a spomen-tabla u znak sećanja na legendarnog režisera nalazi se ispred zgrade u kojoj je živeo, u ulici Majke Jevrosime, u Beogradu.