Savski venac | Imena beogradskih kvartova

Opština Savski venac jedna je od centralnih, a ujedno i najstarijih beogradskih opština.

Iako relativno mala po površini (oko 14 kvadratnih kilometara) i broju stanovnika (nepunih 40 hiljada), predstavlja najfrekventniji deo grada, s obzirom na to da se na njenoj teritoriji nalazi najveći broj javnih gradskih i republičkih institucija, glavne železničke i autobuske stanice, kao i neke od najprometnijih saobraćajnih arterija Beograda.

Smeštena između Brankovog mosta i Topčiderske reke, ova opština se nekada pružala u vidu venca koji prati tok Save, po čemu je i dobila naziv. Sa rastom Beograda i Savski venac se proširivao prema unutrašnjosti pa se tako, osim sa Čukaricom i Starim Gradom, u Topčiderskom parku danas dodiruje i sa Rakovicom, na Banjici sa Voždovcem, a na Autokomandi i Slaviji sa Vračarom.

Naselja i kvartovi Savskog venca spadaju u najatraktivnije i najelitnije u gradu, a njihovi nazivi imaju veoma interesantno poreklo.

Savamala

Kraj koji se nekada odnosio na znatno veći deo grada zahvatajući savsku padinu sve do Terazija, Savamala danas predstavlja relativno uzan urbani pojas koji se neformalno proteže između desne savske obale i ulica Kosančićev venac i Gavrila Principa, sa Karađorđevom ulicom kao centralnom. Iako manjim delom pripada i Starom Gradu, Savamala je većinski na teritoriji Savskog venca. Kraj koji je nekada bio središte prestoničkih dešavanja i poslovni centar grada jedan je od najstarijih u Beogradu. Naziv nosi iz vremena kada je Beograd bio pod turskom upravom, od skraćene složenice Sava mahala (ma’la).

Zeleni venac

Relativno mali, ali svima dobro poznat, deo Savskog venca u strogom centru grada naziva se Zeleni venac ili popularnije „Zelenjak“. Izuzev istoimene ulice koja povezuje Terazije sa Brankovim mostom, Zeleni venac u širem smislu obuhvata i prostor između Brankove i Jug Bogdanove ulice, kao i „gornji“ deo ulice Kraljevića Marka. Svoj zanimljiv naziv ovaj kvart duguje gostionici koja je od sredine devetnaestog, do 60-ih godina 20. veka postojala na mestu gde se danas nalazi popularni Mekdonalds. Kafana koja je navodno bila u vlasništvu jedne doseljene nemačke porodice, umesto klasične table sa nazivom lokala, imala je limenu tablu sa koje je visio venac od obojenog zelenog lišća. Imajući u vidu da je ova gostionica pod različitim vlasnicima opstajala više od veka, jasno je da se radi o simbolu po kome je ovaj deo grada (ali i ulica, pijaca...) dobio ime.

„Beograd na vodi“ (Bara Venecija)

Deo grada nezvanično omeđen Starim savskim i mostom Gazela, odnosno desnom obalom Save i Savskom ulicom, nekada je bilo veliko i pusto plavno područje poznato pod nazivom Bara Venecija ili Ciganska bara, a u budućnosti bi trebalo da postane okosnica velikog urbanističkog projekta pod nazivom „Beograd na vodi“. Područje koje je odvajkada bilo tresetište, sezonski plavljeno pri visokim vodostajima Save, konstantno je nasipano još od kraja 19. veka, a savremenim tehnologijama trebalo bi da u budućnosti bude i u potpunosti isušeno i pretvoreno u novi stambeni i poslovni centar Beograda koji će u potpunosti izmeniti panoramu glavnog grada.

Prokop

U vezi sa močvarnim zemljištem Bare Venecije, koje je od kraja 19. veka zasipano radi izgradnje doskorašnje pruge i Glavne železničke stanice, jeste i ime susednog kraja koji se pruža između autoputa E70 i Bulevara Kneza Aleksandra Karađorđevića. Naime, upravo sa ovog područja vađena je zemlja kojom je Ciganska bara nasipana, pa je ovaj deo Savskog venca prozvan Prokop. Danas se u ovom delu grada, koji je decenijama bio veliko gradilište skriveno od očiju javnosti, nalazi centralna beogradska železnička stanica.

Autokomanda

Takođe nadaleko poznati deo Beograda, koji se nalazi na tromeđi tri gradske opštine (Savski venac, Vračar i Voždovac), ali najvećim delom pripada Savskom vencu, naziva se Autokomanda i neformalno se odnosi na potez uz i oko Bulevara oslobođenja između restorana Franš i kružnog toka Autokomanda. Ovaj deo grada poznat je više kao jedno od ključnih saobraćajnih čvorišta ili „čepova“, nego kao stambeni kvart, ali je bez sumnje jedan od najprepoznatljivijih delova Beograda. Naziv Autokomanda potiče od nekadašnjih hangara u kojima je bila smeštena motoriziovana brigada Jugoslovenske narodne armije. Već decenijama unazad ovih hangara nema, ali je zvučno nastavilo da živi i danas.

Topčider

Topčider je naziv za najstariji beogradski park i jedno od najpopularnijih gradskih izletišta smeštenog u dolini Topčiderske reke, između Košutnjaka, Dedinja i Topčiderskog brda. Sam toponim je turskog porekla i označava tobdžijsku dolinu, što se lako može razumeti ako se uzme u obzir da su na ovom prostoru, još u 15. veku, Turci izlivali svoje topove, pripremajući se za napad na Beograd. U 19. veku Topčider je sa Košutnjakom bio zatvoreno lovište dinastije Obrenović, da bi tek početkom 20. veka bio pretvoren u park i otvoren za javnost. Ovaj deo grada takođe nije rezidencijalni deo grada, ali je opšte poznat po veličanstvenom parku, Miloševoj česmi i konaku, Domu garde Vojske Srbije i Crkvi svetih apostola Petra i Pavla.

Senjak

Na teritoriji Savskog venca smešten je i najelitniji deo prestonice, koji idući od centra grada počinje naseljem Senjak, koje zauzima deo savske padine neformalno uokviren Bulevarima Živojina Mišića i Vojvode Putnika. Poreklo imena ovog, za život izuzetno privlačnog dela grada, vuče korene iz 19. veka kada su na ovom području preovladavale livade i poljoprivredno zemljište. Stogovi sena bili su raštrkani širom tadašnjeg Beograda, pa su i požari bili relativno česta pojava. Nakon jednog velikog požara gradske vlasti donele su odluku da se seno iz čitavog kraja čuva na jednom mestu, na periferiji grada. To mesto bilo je Senjak, kvart koji je nekada bio spremište sena, a u kome danas preovlađuju luksuzne kuće i vile bogatih Beograđana.

Dedinje

Sa izgradnjom Kraljevskog kompleksa dinastije Karađorđević na brdu zvanom Dedinje, 20-ih godina prošlog veka, mnogi ugledni i imućni Beograđani, visoki oficiri, ministri i trgovci, počeli su da naseljavaju ovaj kraj, izgradnjom luksuznih vila, rezidencija i vrtova, čineći ovaj kraj najotmenijim delom prestonice, koji ovaj status ima i danas. O postanku toponima postoji više teorija. Naime, kako se Dedinje (u različitim jezičkim varijantama) spominje još u turskim izvorima iz 16. veka, kao mesto na kome se nalazi tekija (islamska bogomolja), ime naselja može biti turskog porekla. Starešine tekija, derviši, nazivani su dedama pa je i Dedinje, moguće, po njima dobilo ime. Ipak, postoji i savremenija (i realnija) varijanta po kojoj je Dedinje početkom 20. veka bilo podeljeno na nekoliko privatnih imanja, zasejanih njivama i vinogradima. U to vreme poznato kao Dedino brdo, moguće je da je današnji naziv izveden iz ovog prvobitnog.

Diplomatska kolonija

Deo Dedinja koji se spušta prema stadionu FK Crvena zvezda, nezvanično omeđen ulicama Ljutice Bogdana, Rajka Mitića, Heroja Milana Tepića i Generala Save Grujića, nosi naziv Diplomatska kolonija. Radi se mirnom i zelenom, luksuznom kvartu u kome je smešten veliki broj ambasada i konzulata, kao i rezidencija stranih diplomata. Otuda i njegov logičan naziv.

Lisičiji potok

Južni deo dedinjskog brda, smešten između Topčidera i Banjice, a ujedno i najjužniji deo Savskog venca, nosi naziv Lisičiji potok. U pitanju je šumoviti deo grada koji je nekada bio deo velelepnog Kraljevskog kompleksa i u kome se nalazila čuvena Kraljeva česma, a koji je nakon Drugog svetskog rata, kao skriveni kraj na periferiji grada, predstavljao gubilište za neprijatelje režima, kojim je upravljala OZNA. Poslednjih godina, decenijama zapuštena, Kraljeva česma je obnovljena, a Lisičiji potok izrastao je u otmeni rezidencijalni kvart oivičen ulicama Pivljanina Baje i Mihaila Avramovića. Sam naziv toponima govori da su u ovom šumovitom i potocima nekada izrazito bogatom kraju, lisice verovatno bile česti gosti.

Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Zemun

Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Rakovica

Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Čukarica