Čukarica | Imena beogradskih kvartova

Nekada industrijsko predgrađe prestonice, u kome je niklo prvo beogradsko brodogradilište, prva fabrika šećera i prva fabrika za preradu kože, opština Čukarica danas predstavlja jedan od najlepših i za život najprivlačnijih delova Beograda.

Od Umke i Velike Moštanice, do ušća Topčiderske reke, površinom od oko 155 kvadratnih kilometara, Čukarica se pruža desnom dolinskom stranom Save, obuhvatajući prostor između najpopularnijeg beogradskog ostrva Ade Ciganlije i najveće gradske šume Košutnjak.

Mnogima će biti poznato da jedna od većih gradskih opština nosi naziv po kafani, odnosno nadimku izvesnog Stojana Čukara, vlasnika čuvene mehane koja se sredinom 19. veka nalazila u blizini stava Topčiderske reke i Save, odnosno raskrsnice obrenovačkog i žarkovačkog druma. Čukareva mehana – „Čukarica“ u svoje vreme bila je važna tačka susreta beogradskih trgovaca koji su razmenjivali robu sa Austrougarskom, pa je vremenom i čitav kraj u njenom zaleđu poneo isti naziv.

Kao i većina urbanih gradskih opština i Čukarica se deli na mnoštvo kvartova čija imena imaju interesantne korene.

Careva ćuprija

Omanji deo Čukarice smešten između Banovog brda i Senjaka, u donjem toku Topčiderske reke, naziva se Careva ćuprija. Decenijama prepoznatljiv po beogradskom hipodromu, ovaj deo grada naziv nosi po još jednom legendarnom i još starijem objektu, mehani „Kod Careve ćuprije“ koja se ovde nalazila još sredinom 19. veka. Danas se na njenom mestu nalazi istoimeni elitni restoran, jedan od najpopularnijih u Beogradu.

Ada Ciganlija

Za Adu Ciganliju se ne može baš reći da je kvart, ali samim tim što je (polu)ostrvo i kao takva jedno od najpopularnijih gradskih izletišta, bez sumnje spada u autentične delove Čukarice. Vekovima pusta, tek u vreme kneza Miloša prepoznata je kao prirodno dobro. Tokom 20. veka bila je zatvor, a zatim i poprište ratnih sukoba u Prvom i Drugom svetskom ratu. Tek 60-ih godina počinje da dobija rekreativnu funkciju, da bi danas bila jedna od najvećih beogradskih turističkih atrakcija. Malo je poznato da Ada Ciganlija svoje ime duguje keltskom nasleđu, odnosno terminima čije korene istoričari pronalaze u jeziku prvih stanovnika Beograda. Radi se o rečima singa i lia koje označavaju ostrvo, odnosno potopljeno zemljište, a upotreba odgovarajućeg termina zavisila bi od visine vodostaja. Veruje se da je današnji izraz Ciganlija modifikovana verzija ove složenice keltskog porekla, ali za to nažalost nema pouzdanih dokaza.

Banovo brdo

Najveće naselje Čukarice, koje se od centralne Požeške ulice pruža prema Savskoj magistrali, odnosno Košutnjaku, nosi ime po Matiji Banu, uglednom dubrovačkom književniku, diplomati i pedagogu čiji se čuveni letnjikovac sredinom 19. veka nalazio na padinama današnjeg Košutnjaka. Bilo je to vreme kada je jezgro današnje Čukarice bilo samo golo i nenaseljeno brdo, a Matija Ban jedan od retkih zemljoposednika u ovom kraju. Krajem veka, čitav lokalitet dobija na popularnosti pa se mnogi imućni Beograđani, sledeći primer Matije Bana, doseljavaju gradeći vile i letnjikovce. Isprva poznato kao Banovac, početkom 20. veka Banovo brdo dobija sadašnji naziv koji traje i danas.

Golf naselje

Jugoistočni produžetak Banovog brda, neformalno ograničen ulicama Petra Martinovića, Beogradskog bataljona, Kneza Višeslava i Blagoja Parovića, nosi naziv po legendarnom restoranu „Golf“ koji decenijama predstavlja simbol ovog dela Beograda i Košutnjaka uopšte. Praktično deo Banovog brda, Golf naselje ističe se karakterističnim stambenim zgradama novijeg datuma između kojih ima mnogo zelenila.

Čukarička padina

Naselje koje predstavlja zapadni nastavak i doslovno padinu Banovog brda prema Savi, ima logičan naziv i ne krije ikakvu tajnu. Omanji kvart između ulica Radničke, Endija Vorhola i Savske magistrale predstavlja miran i odlično povezan deo Čukarice u neposrednoj blizini Ade Ciganlije, reke Save i najznačajnijih magistralnih puteva.

Sunčana padina

Južni nastavak Čukaričke padine i južni obod Banovog brda nosi živopisan i prilično jasan naziv - Sunčana padina. Poreklo imena ovog kvarta nije teško pretpostaviti ako se ima u vidu da je padina eksponirana prema zapadu i širokoj sremskoj ravnici, zbog čega je tokom većeg dela (vedrih) dana „okupana“ suncem. Ovaj kvart neformalno je omeđen ulicama Valjevskom, Požeškom, Trebevićkom i Đorđa Ognjanovića.

Žarkovo

Naselje sa dugom istorijom, Žarkovo se prvi put pominje još u 16. veku što ga svrstava među najstarija beogradska naselja. Štaviše, do sredine prošlog veka Žarkovo je imalo i status opštine, koja se prostirala između Topčiderske reke i Save, pa sve do Železnika i Ostružnice, da bi 1955. godine taj status bio ukinut formiranjem opštine Čukarica. O poreklu imena ovog naselja postoje realna i manje realna predanja. Ona realnija navode da je u srednjem veku na ovom prostoru živeo vitez pod imenom Primićur Žarko. Navodno, turski poreznici kojima je plaćao porez nikako nisu mogli da izgovore ili zapamte tadašnji naziv sela, pa je u poreskim knjigama ostalo zapisano samo Žarkovo selo. U narednim vekovima naselje je preraslo status sela, ali je prvi deo naziva ostao i održao se do danas.

Prostirući se duž Ibarske magistrale (Trgovačke ulice), između Banovog brda, Makiša, Železnika, Ceraka i Košutnjaka, Žarkovo u širem smislu obuhvata nekoliko naselja: Julino brdo, Repište, Bele vode i Filmski grad.

Julino brdo

Naselje prepoznatljivo po 15 solitera grupisanih na uzvišenju „prekoputa“ Sunčane padine naziva se Julino brdo. Nastalo krajem 60-ih godina prošlog veka, ovaj čukarički kvart je u svoje vreme predstavljao jedinstvenu projektantsko-graditeljsku celinu u Beogradu, sve dok u narednim godinama ovakvi i slični stambeni blokovi i neboderi nisu počeli da niču i u drugim delovima grada. Iako „novijeg“ datuma, ime ovog naselja vezuje se za predanje o izvesnoj baba Juli koja je u vreme srpskih ustanaka živela u ovom kraju i isticala se u borbi protiv Turaka.

Repište

Deo Žarkova koji se graniči sa Sunčanom padinom i Banovim brdom, Trgovačkom ulicom dodiruje sa Julinim brdom, a neformalno pruža do Spasovdanske ulice, naziva se Repište. Zanimljiva legenda o poreklu imena ovog naselja krije se u predanju po kome je pomenuti vitez Žarko na ovom području ubio velikog zmaja. Mesto na kome je pao rep zmaja, po legendi, dobio je naziv Repište. Ovaj mit, naravno, nema utemeljenje u realnosti. Sva je prilika da naziv Repišta potiče od mnogobrojnih zasada repe u vreme kada je ovaj deo grada bio tek ruralno predgrađe Beograda.

Bele vode

Između ulica Braće Vučković, Momčila Čedića, Vodovodske i Trgovačke prostiru se Bele vode, deo Žarkova koji nosi naziv po izdašnom izvoru pod belim kamenom koji se još u 18. veku spominje u austrijskim zapisima. Izvor je davnih dana kaptiran i „spakovan“ u cevi, a o njegovom postojanju i danas svedoči, nažalost, zapuštena česma koja se nalazi u Vodovodskoj ulici.

Filmski grad

Najelitniji i za život verovatno najatraktivniji deo Žarkova „ušuškan“ je na samom obodu Košutnjaka i neformalno obuhvata prostor između ulica Kneza Višeslava i Ratka Mitrovića. Relativno novo naselje, izgrađeno pred kraj prošlog veka, naziv nosi po nekadašnjem najvećem filmskom studiju u zemlji (Avala filmu) u kome je snimljen veliki broj kultnih domaćih filmova i serija. I danas se u ovom kraju nalaze studijski prostori televizijskih kuća.

Cerak (Vinogradi)

Između Žarkova, Belih voda i Filmskog grada, na granici sa opštinom Rakovica, nalaze se naselja Cerak i Cerak Vinogradi, koje nezvanično razdvaja najznačajnija saobraćajnica u naselju - Jablanička ulica. Jedno od novijih beogradskih naselja ime nosi po šumama hrasta cera i vinogradima koji su na ovom prostoru bili zastupljeni sve do 70-ih godina prošlog veka, kada je počela izgradnja tada novog čukaričkog kvarta. Cerak Vinogradi se odnedavno nalaze na listi zaštićenih spomenika kulture Grada Beograda, jer kombinacijom jedinstvene arhitekture i zelenila predstavljaju jedinstvenu urbanu celinu prestonice.

Rupčine

U urbanističkom smislu potpuni opozit Cerak Vinogradima predstavljaju Rupčine, neplansko i gotovo ruralno naselje smešteno između Belih voda i Železnika, odnosno Vodovodske ulice i Ibarske magistrale. O ovom, pomalo neuglednom, nazivu naselja nema pouzdanih zapisa iako bi se iz njega lako moglo zaključiti da se radi o prostoru koji je nekada bio poznat po rupama. Ipak, šta bi mogao biti uzrok velikih rupa na lokalitetu poznatom i kao Savska terasa, nije poznato.

Železnik

Jedno od najstarijih sela u okolini Beograda, danas je najvećim delom urbanizovano naselje, naročito njegov novi deo koji obuhvata prostor između ulica Lole Ribara, Radnih akcija i Avalske. Naselje u kome su pronađeni brojni antički tragovi, pominje se i u turskim popisima u srednjem veku kao Suhi Železnik, kao i čuvenoj knjizi austrijskog putopisca i hroničara Feliksa Kanica. On, između ostalog, navodi da ime Železnika potiče od ekshumiranih ostataka topionica koje ukazuju na vekovnu proizvodnju gvožđa, odnosno železa, na ovom području. Imajući u vidu da je obližnja Avala vekovima bila izvor za eksploataciju olova, cinka, žive i gvožđa, obrada ruda u obližnjem naselju čini se kao sasvim logična pretpostavka i njegovog imena.

Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Zemun

Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Palilula

Kako su nastala imena beogradskih kvartova | Zvezdara