Prokuplje | Top 10 u gradovima Srbije

Prokupački grad

Jug Bogdanov grad (Hisar, Hameum, Komplos, Toplica ili Prokupački grad) je tvrđava na uzvišenju Hisar koje dominira u panorami Prokuplja. Utvrđenje koje danas, nažalost postoji samo u ruševinama, izgrađeno je u drugoj polovini 14. veka kako bi štitilo put od najezde Turaka. Međutim, najstariji arheološki tragovi ukazuju da je na istom mestu postojalo naselje i tokom antičkog (pre-rimskog) perioda, ali su tragovi ispod današnjih ruševina. Najočuvaniji objekat srednjevekovnog grada je Vodena kula (Jug Bogdanova kula), a osim nje postoji i veliki broj urušenih bedema, zidina i temelja građevina. Tvrđava je pod zaštitom države kao spomenik kulture od velikog značaja i strpljivo čeka na rekonstrukciju nakon koje će zasijati punim sjajem.

Narodni muzej Toplice

Narodni muzej Toplice je najznačajnija kulturna ustanova Prokuplja. Osnovan je 1946. godine i prvobitna izložba bila je posvećena NOB-u. Današnji muzej je regionalnog karaktera, a u okviru muzeja izdvajaju se arheološko, etnološko, istorijsko i odeljenje istorije umetnosti. Poseduje više od 2 000 eksponata u arheološkoj zbirci, pre svega iz perioda neolita i sa lokaliteta Pločnik. Takođe, u muzeju se mogu videti i kolekcije stare narodne nošnje, istorijske fotografije kao i veliki broj umetničkih dela. Muzej je smešten u zgradi nekadašnje pošte u centru grada.

Crkva Svetog Prokopija

Crkva Svetog Prokopija druga je najstarija crkva u Srbiji (posle Petrove crkve u Rasu). Nalazi se u podnožju Hisara i smatra se da je podignuta krajem 9. ili početkom 10. veka, u doba Samuilovog carstva. Građena je kao trobrodna bazilika, ali je tokom narednih vekova rušena i dograđivana pa je danas izgubila prvobitni oblik. U samoj crkvi pronađene su antičke terme koje su bile deo antičkog grada Hameuma. Najstariji freskopis crkve potiče iz 18. veka, a ikonostas iz 1848. godine. Nedaleko od Crkve Svetog Prokopija nalazi se Latinska crkva u čijim temeljima su pronađeni ostaci antičkog hrama posvećenog Herkulu.

Savićevac

Savićevac je naziv popularnog zdanja na Hisaru. U pitanju je zadužbina dr Alekse Savića, rođenog Užičanina i ministra zdravlja u vladi Kraljevine SHS. Početak svoje lekarske karijere započeo je u Prokuplju i upravo su ga Topličani kandidovali za predstavnika u Narodnoj skupštini. Čitavog života bio je vezan za Prokuplje i bio je inicijator brojnih projekata koji su stvarali grad. Nakon smrti, u testamentu je zaveštao građane da njegovim novcem na Hisaru sagrade dom sa vidikovcem koji će bolesni koristiti za oporavak, a zdravi za uživanje. Po njemu, zdanje je nazvano Savićevac. Aleksa Savić sahranjen je nedaleko od doma. Zdanje doma danas je jedan od najlepših restorana u Prokuplju.

Opservatorija na Vidojevici

Vidojevica je planina smeštena nedaleko od Prokuplja. Između ostalog, poznata je i kao mesto u Srbiji sa kojeg se pruža najčistiji pogled na zvezdano nebo. Upravo zbog te činjenice, na Vidojevici se nalazi i najveći teleskop (Milanković) na ovim prostorima. Pored njega u sklopu Opservatorije na Vidojevici postoji još jedan, manji teleskop (Nedeljković). Čitav istraživački kompleks na Vidojevici pripada Astronomskoj opservatoriji Beograd. Opservatorija je smeštena na nadmorskoj visini od 1150 metara i u njenoj blizini nema većih naselja i aerozagađivača, što doprinosi neometanom astronomskom posmatranju zvezdanog neba i nebeskih tela.

Bubličko jezero

Bubličko jezero nalazi se na Pustoj reci i stvoreno je pre četiri decenije pregrađivanjem njenog toka. Dugačko je oko četiri kilometara, široko nekoliko stotina metara i smešteno je na oko 400 m nadmorske visine. Jezero ima nekoliko lokalnih naziva – Brestovačko, Bojničko i Magaško, po toponimima u njegovoj blizini. Vode jezera se koriste za snabdevanje vodom Bojnika i Lebana, kao i za rekreaciju. Jezero je bogato ribom (som, šaran, klen, štuka…) pa je i svojevrstan raj za lokalne ribolovce.

Đavolja varoš

Spomenik prirode Đavolja varoš jedan je od najinteresantnijih geomorfoloških lokaliteta u Srbiji i svojevremeno kandidat za jedno od svetskih čuda prirode. Nalazi se nedaleko od Prolom banje na padinama Radan planine. Kompleks se sastoji od velikog broja stenovitih ostenjaka i dva visoko mineralizovana izvora. Ostenjaci ili takozvane zemljane piramide su prirodni fenomen koji nastaje usled pojačane erozije zemljišta prilikom koje dolazi do stvaranja visokih stubova na čijem se vrhu nalaze vulkanski blokovi. Ovakva pojava je u svetu veoma retka, a u našem regionu ovakvih ostenjaka ima na nekoliko mesta. Đavolja Varoš je pod prvim stepenom zaštite i jedno je od najposećenijih turističkih destinacija u Srbiji.

Banjska lečilišta

Banje u okolini Prokuplja bile su poznate još u doba Rimljana. Tek poslednjih pedesetak godina neke od njih su i turistički uređene i koriste se za lečilišni turizam.

Prolom banja nalazi se na obroncima Radan planine, nedaleko od Đavolje varoši na nadmorskoj visini od oko 600 m. Pogodna klima, čist vazduh i bujna vegetacija pogodni su za čovekov organizam pa Prolom banja predstavlja i svojevrsnu vazdušnu banju. U okolini banje nalazi se nekoliko termomineralnih izvora sa vodom temperature između 26 – 32° C. Voda poseduje veliki broj minerala ali ne i u velikim količinama pa je pogodna za lečenje oboljenja bubrega, organa za varenje, bolesti kože i drugo.

Lukovska banja nalazi se na padinama Kopaonika na nadmorskoj visini od 680 m. U okolini banje nalazi se 37 kaptiranih izvora sa temperaturom vode od 28-69° C. Voda je bogata natrijumom, kalcijumom i magnezijumom i spada u red hipertermalnih voda. Koristi se za lečenje reumatskih i kožnih oboljenja.

Arheološko nalazište Pločnik

Arheološko nalazište Pločnik nalazi se u istoimenom selu nedaleko od Prokuplja u dolini reke Toplice. Nalazište pripada vinčanskoj kulturi i kao naselje postojalo je od 5500 do 4700 godine pre nove ere. Stanovnici su se bavili poljoprivredom, metalurgijom, a stvarali su umetničke rukotvorine koje danas predstavljaju značajno arheološko otkriće iz tog perioda. Nalazište je otkriveno 1927. godine, pirlikom izgradnje pruge, a otkrio ga je Nikola Grbić, nekadašnji kustos Narodnog muzeja u Beogradu. Najnovija naučna otkrića ukazuju na mogućnost da je Pločnik možda i najstariji metalurški centar na svetu. Poslednjih godina rekonstruisane su nekadašnje kuće i omogućena je poseta turistima.

Spomenik Gvozdenom puku

Spomenik Gvozdenom puku podignut je 2018. godine, na stogodišnjicu oslobođenja grada u Prvom svetskom ratu. Gvozdeni puk je naziv za Drugi pešadijski puk moravske divizije „Knez Mihailo“ koji je učestvovao u ratovima od 1912 - 1918. godine. Puk su činili stanovnici Toplice, Jablanice, Puste reke i Zaplanja koji su svojom borbom za oslobođenje Srbije zaslužili naziv Gvozdeni puk. Ovaj puk, tačnije njegovi vojnici dobili su najveći broj odlikovanja u istoriji srpske vojske - 133 Karađorđevih zvezda, 10 ordena Legije časti i šest ruskih krstova Svetog Đorđa. Spomenik se nalazi u parku u Prokuplju, a na njemu su ispisana imena svih bitaka koje je puk vodio kao i lica komandanata Gvozdenog puka Milivoja Stojanovića – Brke, pukovnika Šarla Pranijea, Milunke Savić i Flore Sands.

Vodopad Ripivoda

Na višim delovima planine Radan, na oko 900 m nadmorske visine nalazi se kaskadni vodopad simboličnog naziva Ripivoda. Jedan je od dva vodopada na planini - drugi je Soko i nalazi se nedaleko od Ripivode. Ukupan pad vodopada je oko 40 metara i najviše vode ima u periodu kada se tope snegovi na planini. Nažalost ili na sreću, tek vodopad nije lako dostupan i najčešće ga obilaze planinari i avanturisti.