Novi Pazar | Top 10 u gradovima Srbije

Tvrđava Stari Ras

Stari Ras možda ne spada u red velelpnih srednjovekovnih tvrđava kakvih ima širom Srbije, ali zasigurno je zdanje od neprocenjivog kulturno-istorijskog značaja, jer predstavlja „kolevku“ srpske države. Smešten na idiličnoj lokaciji, na brdu Gradina, 10-ak kilometara zapadno od Novog Pazara, Stari Ras predstavlja kompleks ostataka srednjovekovne tvrđave Ras i njoj pripadajućeg pećinskog manastira, crkve i nekropola. Prva srpska prestonica, vojno utvrđenje i sedište srpskih župana iz loze Nemanjića, tvrđava Ras potiče iz 12. veka i kao izuzetno vredno istorijsko i arheološko blago, od 1979. godine, nalazi se na UNESCO-voj listi svetske kulturne baštine. Sa obližnjim manastirima u ovom kraju (Sopoćani, Đurđevi stupovi, Petrova crkva) Stari Ras predstavlja nezaobilaznu turističku destinaciju u ovom delu Srbije, koju je moguće obići i sasvim besplatno.

Stara čaršija

Boravak u Novom Pazaru ne bi trebalo da prođe bez šetnje takozvanom starom čaršijom, čije središte predstavlja ulica Prvog maja, odnosno potez između dve najpoznatije gradske džamije. Ovaj deo grada u potpunosti odiše prošlošću i orijentalnim duhom i moglo bi se reći da je zaštitni znak Novog Pazara. Čuveni turski putopisac Evlija Čelebija svojevremeno je zabeležio da se u ovoj ulici nekada nalazilo više od 1000 malih zanatskih radnji, a i danas su tu najbolje novopazarske ćevabdžinice i poslastičarnice, pekare, zlatare, berbernice i prepoznatljiva sebilj česma. Zbog sveta toga čitava ova ambijentalna celina zaštićena je kao kulturno dobro.

Muzej Ras

Nekada poznat kao Gradski, Raški i Zavičajni muzej, muzej Ras ovaj naziv nosi od kraja 80-ih godina i jedna od najznačajnijih muzejskih institucija u centralnoj Srbiji. Objedinjujući materijalno nasleđe i tradiciju kraja koji odlikuje etnička izmešanost, muzej Ras raspolaže sa više od 10 000 eksponata razvrstanih u više tematskih odeljenja (arheologija, istorija, etnologija, umetnost...) i mnoštvo zbirki, koji verno i na interesantan način prezentuju kulturni identitet i tradiciju naroda iz Raške oblasti, odnosno Sandžaka.

Gradska tvrđava Bedem

Novopazarska tvrđava nalazi se u samom centru Novog Pazara, na desnoj obali reke Raške i predstavlja jedno od danas retkih preostalih svedočanstava o postanku ovog grada. Izgrađena sredinom 15. veka po nalogu Ise-bega Isakovića, osnivača Novog Pazara, ova tvrđava odolevala je brojnim srpsko-turskim, ali i ostalim ratovima kroz vekove, značajno promenivši svoj izgled u odnosu na prvobitni. Najupečatljivi deo i simbol ove tvrđave i grada Novog Pazara uopšte je takozvana Kula motrilja – osmatračka kula visine 15 metara, koja potiče iz 17. veka. Kako je tek mali deo utvrđenja očuvan, unutrašnjost novopazarske tvrđave je danas preuređena u gradski park i popularno šetalište Novopazaraca.

Amir-agin han

Jedna od najprepoznatljivijih građevina Novog Pazara nalazi se u strogom centru grada i potiče sa kraja 17. veka. Radi se o Amir-aginom hanu, jednom od tek dva preostala hana u Novom Pazaru. Svojom arhitekturom, strukturom i manjim zanatskim radnjama u prizemlju predstavlja retko i dragoceno svedočanstvo jednog vremena, kada su u ovom zdanju odsedali i noćivali putnici i trgovci. Iz tog razloga se i ovaj han našao na listi spomenika kulture od velikog značaja, zaštićenih zakonom.

Hamam

U neposrednoj blizini gradske tvrđave nalazi se još jedan dragoceni spomenik kulture iz 15. veka. U pitanju je stari novopazarski hamam, poznat i kao Isa-begov hamam. Iako nosi status spomenika kulture od velikog značaja, ovo tursko kupatilo je već decenijama zapušteno i oronulo, iako se u svom izvornom izdanju, sa čak 11 kupola i netipičnim krovom za hamame, smatra jednim od najlepših srednjovekovnih hamama na teritoriji Srbije. U iščekivanju rekonstrukcije koja će povratiti nekadašnji sjaj ovog kulturno-istorijskog spomenika, svakako ga vredi obići i danas.

Novopazarska banja

Na samo 3 kilometra udaljenosti od Novog Pazara, na padinama planine Rogozne, a i sama smeštena na 505 metara nadmorske visine, nalazi se Novopazarska banja. Svež vazduh sa okolnih planina (Kopaonika, Golije, Rogozne...), 14 termo-mineralnih izvora i neposredna blizina Ibarske magistrale, čine ovu banju izuzetno popularnom sa medicinskog, ali i turističkog aspekta. Bivajući banjsko, ali i klimatsko lečilište, spisak oboljenja koja se ovde uspešno tretiraju je prilično dugačak, ali je i bez medicinskih razloga, poseta i boravak u Novopazarskoj banji prijatan i blagotvoran.

Manastiri

Sopoćani

U selu Doljani, 10-ak kilometara udaljenom od Novom Pazara, nalazi se srpski srednjovekovni manastir Sopoćani, zadužbina kralja Stefana Uroša I. Izgrađen u drugoj polovini 13. veka, Sopoćani su jedan od najlepših srpskih manastira ikada sagrađenih, sa freskama koje predstavljaju remek-dela slikarske umetnosti na svetskom nivou. Potičući iz perioda kada je srpska država bila među najmoćnijim i najbogatijim na Balkanu, Sopoćani su jedan od malobrojnih manastira u kojima su freske oslikavane čuvenom vizantijsko-plavom bojom. Zajedno sa obližnjom tvrđavom Stari Ras, nalaze se na UNESCO-voj listi svetske kulturne baštine.

Đurđevi stupovi

Oko 4 kilometra severozapadno od Novog Pazara, na vrhu uzvišenja koje razdvaja doline Deževske reke i Raške, u potpuno idiličnom ambijentu, nalazi se još jedan manastir sa UNESCO-ve liste. Đurđeve stupove podigao je Stefan Nemanja, u drugoj polovini 12. veka, dok se kao njegov drugi ktitor navodi kralj Dragutin. U jeku turske vladavine Srbijom, manastir je krajem 17. veka srušen i gotovo 300 godina je proveo u ruševinama. Od originalnog freskopisa sačuvano je jako malo, a i to je radi konzervacije, skinuto sa zidova crkve i preneto u Narodni muzej u Beogradu. Iako je tokom 20. veka u većoj meri obnovljen, rekonstrukcija manastira traje i danas.

Petrova crkva

Samo 2 kilometra od centra grada, na uzvišenju iznad desne obale Deževke, nalazi se Crkva svetih apostola Petra i Pavla, poznatija kao Petrova crkva u Rasu. Ova crkva potiče iz 8. veka, podignuta je na temeljima još starije ranohrišćanske bogomolje i zvnično je najstariji crkveni objekat u Srbiji. Predstavlja prvobitno sedište raške episkopije i crkvu u kojoj se veliki župan Stefan Nemanja krstio u pravoslavlju, a pred kraj života i odrekao prestola u korist sina Stefana. Kao sakralni objekat velike starosti, Petrova crkva je još jedna u nizu srpskih svetinja koje se nalaze na UNESCO-voj listi.

Džamije

Jedna od najstarijih na Balkanu, Altun-alem džamija nalazi se u Staroj čaršiji i potiče iz 16. veka. Redak je primerak islamske arhitekture u Srbiji koji beleži ovoliku starost, te je stoga zaštićena zakonom kao kulturno dobro. Nepunih 300 metara dalje, u istoj ulici nalazi se i Arap džamija, još jedna islamska bogomolja čija se starost meri vekovima. Ove dve džamije upotpunjuju orijentalni ambijent Stare čaršije i njen su neraskidivi deo.

Jeleč grad

Još jedno srednjovekovno utvrđenje iz perioda nemanjićke Srbije nalazi se na jednom od vrhova planine Rogozne, na visini od oko 1260 metara. Iako nema pouzdanih zapisa, smatra se da je ovu tvrđavu podigao kralj Stefan Uroš I. Pozicioniran na izvrsnom strateškom mestu, Jeleč grad bio je i važan rudarski centar u svoje vreme, ali o njemu, začudo, nema mnogo pisanih tragova. Stepen očuvanosti i istraženosti ove tvrđave danas nije na visokom nivou, sa izuzetkom pojedinih bedema. Ipak, bivajući samo 12 kilometara udaljen od Novog Pazara, svakako je destinacija vredna obilaska.