Irig | Top 10 u gradovima Srbije

Nacionalni park Fruška gora

Gotovo čitava opština Irig nalazi se na južnim padinama Fruške gore, planine koja nije samo najstariji nacionalni park u Srbiji (nastao 1960. godine), već i svedočanstvo jednog sasvim drugačijeg izgleda Panonske nizije u dalekoj prošlosti, kada je ova bila samo ostrvo u Panonskom moru. Njeno prirodno bogatstvo, proisteklo iz plodnog tla, brojne biljne i životinjske vrste, od kojih mnoge zaštićene (poput mrkog tvora ili orla krstaša), od praistorije su privlačile ljude da u njenim nedrima zasnivaju zajednice, garnizone, poljoprivredne i religijske centre. Danas je Fruška gora biser tzv. Gornjeg Srema, čiji se vrh Crveni čot zaustavlja na skromnih 539 metara nadmorske visine, ali se zato u širinu ova planina prostire dovoljno dugo da se čitav dan vozite kroz njene guste šume, zastajući i uživajući na usputnim proplancima, izvorištima, vidicima i odmorištima. Najzanimljiviji deo svakako je put koji vijuga grebenom planine od Iriškog venca ka zapadu, sve do skretanja za Beočin, koji se nalazi na dunavskoj padini. Kod skretanja za Vrdnik, put pred kojim se otvara sjajan pogled na Donji Srem (a ukoliko je čisto nebo i sve do Avale), vodi do Etno sela Vrdnička kula, na kojem je moguć odmor, okrepljenje, pa i višednevni boravak. Put koji vam preporučujemo prolazi kroz nacionalni park, pa se prolaz naplaćuje 300 dinara po automobilu i 100 dinara po odraslom posetiocu, odnosno 50 po maloletnom.

Fruška gora posetiocima i putnicima nudi niz zanimljivih aktivnosti raspolaganju su: uređena izletišta za piknik i roštiljanje, na lokalitetima Čortanovačka šuma, Stražilovo, Partizanski put, Iriški venac, Hopovo, Glavica, Popovica, Zmajevac, Letenka, Hajdučki breg, Andrevlje, Testera, Ciganski logor, Ležimir, Rohalj baze, Lipovača i dr. Organizovane pešačke ture za manje ili veće grupe koje uključuju prirodno-istorijske znamenitosti Fruške gore, okolne manastire, posmatranje ptica i divljači, kao i višednevne pešačke ture. Planinarenje uređenim planinarskim stazama ucrtanim u elektronske mape koje stoje na raspolaganju za preuzimanje, ili pak pomoću putokaza koji na tradicionalan način obeležavaju pešačenje kroz ovu planinsku lepoticu. Uređene staze za bicikliste omogućavaju da se vozači kreću po bezbednim trasama, prateći uputstva i izbegavajući delove zatvorene za javnost ili privatna imanja.

Fruškogorski manastiri

Nezaobilazna svedočanstva prošlosti srpskog naroda i njegove duhovnosti u Sremu i Vojvodini predstavljaju grupe sakralnih objekata na obroncima Fruške gore, nastalih od 15. veka. Od čak 16 fruškogorskih manastira, na teritoriji opštine Irig nalazi se polovina.

Manastir najbliži Irigu (na oko 2,5 kilometra) je Novo Hopovo, veličanstveni primer duhovne arhitekture i simbol trajanja srpskog naroda u Vojvodini. Zabeleženo je da je manastir prvobitno podignut u moravskom stilu u 14. veku, ktitorskim naporom despota Đorđa Brankovića, koji se titule despota odrekao kako bi se zamonašio i postao monah Maksim. U vekovima koji su dolazili i prolazili, manastir je rušen, pljačkan i spaljivan, ali uvek obnavljan. Bio je i sedište eparhije Sremske, a njegov najpoznatiji starešina Dositej Obradović.

Kada se od Novog Hopova produži vijugavim asfaltnim putem, nakon 2,5 kilometra dolazi se do manastira Staro Hopovo i malene crkve, izgrađene u moravskom stilu, posvećene svetom Pantelejmonu. Prvobitna, još manja i trošna, crkva bez zvonika čiji je ktitor takođe vladika Maksim stradala je u velikom zemljotresu 1751. godine, da bi potom bila izgrađena nova crkva sa obližnjim zvonikom, koja na istom mestu stoji i danas.

Na otprilike pola puta između Iriga i Maradika, u ataru sela Krušedol nalazi se istoimeni manastir, izgrađen u drugoj deceniji 16. veka. Kao i prethodna dva, zadužbina je vladike Maksima Brankovića i njegove majke Angeline, te stoga poseduje dve crkve – Blagoveštenjsku (glavna manastirska crkva) i crkvu posvećenu Sretenju Gospodnjem (parohijska seoska crkva). U manastiru počivaju mošti patrijarha srpskih Arsenija III Čarnojevića i Arsenija IV Šakabente, vojvode Stevana Šupljikca, kralja Milana Obrenovića i drugih.

Jedan od najznačajnijih i najlepših manastira Fruške Gore nalazi se u selu Vrdnik i udaljen 10-ak kilometara od Iriga. Manastir Vrdnik, tzv. Mala Ravanica, sa crkvom posvećenom Vaznesenju Gospodnjem, ističe se impozantnim ikonostasom, a imao je i veliki istorijski značaj. Nakon Velike seobe, mošti svetog Kneza Lazara bile su prenete iz Ravanice i neko vreme počivale su u manastiru Vrdnik (otuda i naziv vrdnička ili Mala Ravanica), čineći ga svojevrsnim mestom hodočašća za Srbe prečane.

Manastir Jazak, koji se nalazi nadomak istoimenog sela, oko 15 kilometara udaljenog od Iriga, najpoznatiji je po kivotu u kome i danas počivaju mošti poslednjeg Nemanjića, cara Uroša Nejakog. Manastirska crkva posvećena je Svetoj Trojici.

Velika i Mala Remeta su manastiri za čijeg se ktitora navodi ime Kralja Dragutina, u čije vreme je Srem prvi put ušao u sastav srpske srednjevekovne države. Prvi se nalazi oko 17, a drugi oko 20 kilometara udaljeni od opštinskog centra, ali u sasvim različitim pravcima. Osim predivno uređenih manastirskih porti, okolina oba manastira je toliko živopisna da predstavlja svojevrsna izletišta na kojima se narod rado okuplja pri lepom vremenu.

Za manastir Grgeteg se veruje da je izgrađen sredinom 15. veka te da je njegov ktitor despot Vuk Grgurević, u narodu poznatiji kao Zmaj Ognjeni Vuk. Oko 9 kilometara udaljen od Iriga, ističe se ikonostasom u crkvi svetog Nikole, koji je oslikao veliki Uroš Predić. U neposrednoj blizini manastira nalazi se svojevrsna geološka atrakcija – profil stenovitih slojeva pomoću kojeg se može objasniti geološki razvoj Fruške gore.

TV Toranj i Spomenik Sloboda

Fruška gora krije mnogo svedočanstava prošlosti, od rimskih vremena, pa sve do danas. Najupečatljivija su dva spomenika koja se uspinju ka nebu i oba se odnose na skorašnju prošlost. Repetitor Iriški venac, poznatiji kao TV Toranj visok je čitavih 170 metara i podignut je tehnikom armiranog betona 1975. godine. Odmah je prepoznat kao značajno arhitektonsko delo brutalističkog stila u kojem se fasada objekta ostavlja u neobrađenom betonu. Tokom bobmardovanja 1999. godine značajno je oštećen, ali nije oboren.

U neposrednoj blizini, nalazi se Spomenik Sloboda, monumentalno vajarsko delo Sretena Stojanovića podignuto 1951. godine u čast palim borcima Vojvodine. Redak predstavnik sovjetskog uticaja na memorijalno vajarstvo, ovaj zanimljiv spomenik se sastoji od postolja, obeliska i livenih figura boraca NOB-a.

Perkov salaš

Perkov salaš nalazi se u autentičnom seoskom ambijentu mesta Neradin, oko 6 kilometara istočno od Iriga. Smešten na uzvišenju, ispod širokih oraha i drugih voćaka, Perkov salaš je svojevrsan muzej ruralnog života Srema, ali i riznica lokalne kuhinje i poslastičastva. U ambijentu nekoliko zgrada, vajata, ekonomata, kuhinje i pomoćnih objekata, uz pozdrave domaćina Perka, ukuse domaće supe, pečenog pileta sa krompirom i gomboca, sigurno ćete poželeti da ostanete do samog sumraka. Ipak, kako biste valjano uživali u vojvođanskoj kuhinji i sremskim vinima, svoj dolazak morate prethodno najaviti.

Festivali i manifestacije

Irig i okolina poslednjih godina nude sve više zanimljivih manifestacija i festivala među kojima se posebno ističu Pudarski dani, manifestacija koja tradicionalno u drugoj polovini septembra slavi Pudare – čuvare vinograda i početak sezone berbe grođža. U trodnevnom veselju, koje započinje kulturno umetničkim programima, a nastavlja se raznorodnim aktivnostima poput čuvenog takmičenja u kuvanju pudarskog pilećeg paprikaša na otvorenom, izbora najvećeg grozda i bundeve, itd, završava se koncertima najvećih imena zabavne i narodne muzike. Od ostalih manifestacija mogu se izdvojiti Patlidžanijada u Neradinu (početkom septembra), Bostanijada u Rivici (sredinom avgusta), Dani vina u Rivici (krajem januara) i nadaleko čuveni Vidovdanski sabor u Vrdniku (28. juna).

Mihizova rodna kuća

Pisac, književni kritičar, scenarista i javni intelektualac Borislav Mihajlović-Mihiz rođen je u irigu 1922. godine. Njegova rodna kuća nedavno je obnovljena i prenamenovana u Centar za razvoj kulture. Mogućnosti posete i radno vreme moguće je dobiti u Turističkoj organizaciji Iriga.

Jezera

Okolina Iriga bogata je prirodnim i veštačkim jezerima, koja su prave oaze u letnjem periodu i česta izletnička destinacija Sremaca, Novosađana i Beograđana.

Borkovačko jezero nudi mogućnost za ribolov i plivanje, a deo obale je uređen, sa prijatnim kafićem u hladu.

Šatrinačko jezero Međeš se nalazi na nekoliko kilometara od Iriga, u blizini manastira Krušedol. Jezero je bogato ribom, a okruženo zelenilom, te je veoma popularno leti za šetnju i plivanje.

Jezero Dobrodol puno je ribe, prvenstveno smuđa, babuške, šarana i amura. Pravi raj za alase.

Vinarije

Najpoznatiji po vinu i grožđu, severni Srem i Irig diče se brojnim vinarijama. Nekada tek usputne stanice pri kupovini kvalitetnog vina, vinske kuće, podrumi i vinarije danas su destinacije za sebe. Naglašavamo sledeće koje ne bi trebalo propustiti:

Vinarija i vinska kuća Kovačević pripadaju novom enološkom talasu Srbije i jedna je od najznačajnijih porodičnih vinarija u Srbiji. Pored proizvodnje sopstvenih vina od brižljivo negovanog grožđa iz vinograda koji se rasprostiru na više stotina hektara, porodica Kovačević je zaslužna za revitalizovanje Irškog podruma, jedne od najznačajnijih predratnih srpskih vinarija. Vinska kuća Kovačević na talasastom terenu puta Irig-Iriški venac nudi bogate gastronomske ugođaje i degustaciju prvoklasnih vina.

Mačkov podrum je vinarija koja neguje umešnost proizvodnje vina bezmalo dvesta godina. Znanje i veštine sa čokotima, grozdovima, buradima i pitkim vinom prenose s kolena na koleno, o čemu rado govore posetiocima, podsećajući na važnost spoja nasleđa sa savremenim dostignućima u enologiji.

Srpska čitaonica u Irigu

Srpska čitaonica osnovana je sredinom 19. veka u Irigu sa osnovnim ciljem da čuva srpsku duhovnost i pismenost u gornjem Sremu. Prošavši trnovit put od uništenja fondova, paljenja zbirki, do obnove putem ličnih donacija, danas čitaonica baštini sećanje na svoju slavnu prosvetiteljsku prošlost putem unapređenja zbirki, snažnom izdavačkom delatnošću i dodelom nagrade imena Borislava Mihajlovića – Mihiza. Ustanovitelj Čitaonice je bio Iguman manastira Krušedol, arhimandrit Dimitrije Krestić.

Poznati Irižani

Borislav Mihajlović-Mihiz (1922-1997) srpski je književnik, dramaturg, književni kritičar, scenarista i pisac. Najpoznatija dela koje je napisao su Autobiografija o drugima i Komandant Sajler.

Avksentije Lukić (1909-1942) Irižanin koji je prvi izradio kožne cipele i kopačke za potrebe naših najznačajnijih fudbalskih klubova BSK i Jugoslavija. Na osnovu njegovih dizajnersko-ergonomskih principa, braća Dasler, osnivači brendova Puma i Adidas, formiraju svoju liniju kopački koja vlada svetskim fudbalksim terenima. Avksentije je ubijen u 33. godine u ustaškoj raciji u Vukovaru.