Zvornička Somovijada: Tradicionalni festival alasa i prirodnjaka na obali Drine i Zvorničkog jezera

Mali Zvornik smešten je na obali Zvorničkog jezera, nasuprot Zvroniku u Bosni i Hercegovini. Dva grada razdvajaju državne granice kao i jedna od najlepših reka na Balkanu - Drina. Ipak, ova najveća pritoka Save je i spona između ta dva mesta i daje specifičan impuls čitavom regionu Zapadne Srbije.

Zato se logično nametnulo da varošica na krajnjem zapadu Srbije - Mali Zvornik, ponudi događaj u okviru koga se učesnici takmiče u ribolovu i to u hvatanju najveće ribe na ovim prostorima - soma. Osim pecanja, ovaj višednevni događaj nudi živopisan kulturni, zabavni i gastronomski program, pa svakako može da pruži više od samog sportskog ribolova i jezerske regate.

Uživanje u kulinarskim specijalitetima od ribe i drugih lokalnih đakonija nezaobilazan je deo zvorničke Somovijade. Tu si i radionice i prezentacije koje promovišu tradiciju i kulturu čitavog kraja.

Skoro tri decenije postojanja festivala karakteriše ne samo takmičarski i sportski duh, već i želja za druženjem, posvećenost prirodi i tradicionalnom načinu života. Zato je poslednji vikend u julu rezervisan za ovaj veliki alaski događaj na krajnjem zapadu zemlje.

Oni koji su se krajem jula zaputili ka Bosni ili im je krajnji cilj zapadna Srbija, ne bi trebalo da zaobiđu ovu jedinstvenu tradicionalnu manifestaciju nadaleko čuvenu u zvorničkom kraju i šire.

Kako je čuvena Somovijada nastala?

Somovijada je poznata po svojoj dugogodišnjoj tradiciji i okupljanju ribolovaca iz različitih delova zemlje, pa čak i stranih ljubitelja pecanja. Glavni fokus manifestacije je takmičenje u lovu “na bućku”, najveće i jedne od najznačajnijih vrsta riba u rekama ovog podneblja. Nastala je 1998. kao pokušaj da se okupljanjem vrsnih ribolovaca ulovi što veći som. Stari alasi pričaju kako Zvorničko jezero krije primerke teže od 200 kilograma.

Som je inače čuven po svojim gabaritima, pa su primerci koji se već vekovima love u rekama u regionu, teški i po više desetina kilograma. Poznato je da je na Dunavu pre skoro 70 godina, ulovljen som težak čak i više od 200 kg.

Međutim, alasi najčešće svedoče da su primerci koje hvataju svojim udicama teški u proseku oko 10 kilograma, i dugi oko jednog metra. Mada, nije neuobičajeno da se ribari pohvale i izuzetnim primerkom i ulovom teškim po više desetina kilograma, pa i do 100, ali se ipak znatno ređe hvataju ovakvi “kapitalci”.

Najbolji ulov na Somovijadi zabeležen je 2015. godine, kada je trofejni som dug 122 cm, bio težak više od 13 i po kilograma (tačnije 13.720 grama). Ovo je bio ulov iz dubljeg dela jezera, ispod hotela “Vidikovac”. Prethodno je som težak 12 kg uhvaćen 2000. godine.

Na ovom ribolovačkom događaju se inače poštuje princip “uhvati i pusti”, pa se svaki ulov posle merenja i fotografisanja, vraća u Zvorničko jezero ili u Drinu.

Tradicija kraja na obali Drine

Somovijada nije samo ribolovačka manifestacija; ona je i prilika da se prikaže bogata kulturna baština Malog Zvornika i okolnih područja. Tokom manifestacije, posetioci se upoznaju sa lokalnim običajima, veštinama i zanatima, kao i sa tradicijama koje su odavno deo života ljudi u ovom kraju.

Somovijada ima i značajan uticaj na lokalnu ekonomiju jer privlači veliki broj posetilaca, što doprinosi povećanju prihoda od turizma i promociji lokalnih preduzetnika i ugostitelja. Izuzetna prirodna lepota i geografski položaj Malog Zvornika razlog je što ovo mesto turisti posećuju i više puta.

Prva akumulacija na Drini: Zvorničko jezero kao izvor života i užitka

Zvorničko jezero je prva akumulacija na Drini, koja se nalazi na 140 metara nadmorske visine. Pruža se 25 kilometara uzvodno od 45 metara visoke brane kod Zvornika i Malog Zvornika. Brana je počela da se gradi ubrzo po završetku Drugog svetskog rata, dok je jezero napunjeno vodom 1955. godine.

Površina Zvoričkog jezera je oko osam kvadratnih kilometara, dok širina varira od 0,3 do 3 km. Maksimalna dubina je oko 40 metara, a u jezeru je akumulirano oko 90 miliona kubika vode.

Šta još videti i doživeti na Zvorničkom jezeru

Jezero ima idealne uslove za razvoj nautičkog turizma. U priobalju su manje plaže pa je pogodno i za kupanje tokom leta. Na obali ima i mnogo vikendica i nekoliko ugostiteljskih objekata.

Vožnja kajaka, kanua i narodnih čamaca uz ribolov, kupanje i odmor samo su neke od aktivnosti  na jezeru. Tu se u julu održava i Državno prvenstvo u kajaku i kanuu na mirnim vodama, koje je posebno bezbedno i pogodno za mlađe takmičare.

U naseljima na Zvorničkom jezeru može se iznajmiti i privatan smještaj, ali su tokom julskih manifestacija kapaciteti puni, pa je preporuka rezervisati što ranije.

Na obližnjoj planini Boranja vredi posetiti istoimeno etno selo, koje je najprimamljivije ljubiteljima šuma, proplanaka, brdskih potoka i raznolikog divljeg životinjskog sveta. Nedaleko se nalazi i mesto Mačkov kamen gde se u septembru 1914. godine odigrala jedna od najtragičnijih bitaka u Prvom svetskom ratu. Mnogo je i vidikovaca oko jezera, sa kojih se može posmatrati prelepi pejzaž. Nedaleko je i granični prelaz, most koji vodi do susedne BiH, koja takođe obiluje prirodnim lepotama.

Somovijada je inače deo manifestacije “Drina je smisao života”, koja obuhvata i akcije dobrovoljnog davanja krvi, folklorne nastupe, izložbe i druge događaje. Među aktivnostima je i obilazak Podzemnog grada Karađorđevića, skloništa izgrađenog u brdu po nalogu kralja Aleksandra I Karađorđevića. Podzemni grad čini lavirint odaja iskopanih u kamenu za kraljevo ratno komandno mesto i duži boravak pod zemljom.

Od svakodnevice do sporta: evolucija ribolova kroz vekove

Ribolovom se ljudi bave od pamtiveka, a nekada je bio obavezna aktivnost u pribavljanju hrane. Međutim, sa ljudskom evolucijom menjao se i ribolov i njegova funkcija u ishrani čoveka. Od puke potrebe za preživljavanjem, pojedinačni ribolov prerastao je u sportsku i rekreativnu aktivnost.

Sa druge strane, ribarska industrija i pecanje značajno su smanjili riblji svet u vodama širom planete, a krivolov i nepoštovanje pravila koja štite mrestilišta, doveli su do velikog “osiromašenja” reka i jezera. Takođe, pomor riba odavno nije neuobičajena pojava, a dešava se zbog ispuštanja industrijskih otpadnih voda u vodotokove.

Manifestacije kao što je Somovijada značajne su zato i sa aspekta buđenja ekološke svesti i ljubavi prema prirodi i životinjskom i biljnom svetu, kako bi čovekov ekosistem bio što zdraviji i prijatniji za život.