Knjaževac | Top 10 u gradovima Srbije

Grad na tri reke

Kroz Knjaževac protiču tri Timoka – Trgoviški, Svrljiški i Beli Timok. Trgoviški Timok izvire na Staroj planini, ispod Babinog zuba i desna je pritoka Belog Timoka. U gornjem delu sliva predstavlja plahovitu i bujičnu planinsku reku koja neretko pravi probleme lokalnom stanovništvu. Na svom toku nekoliko puta menja naziv, što je tipično za reke ovog kraja.

Svrljiški Timok dolazi iz pravca Svrljiga. Jedna je od najživopisnijih reka u Srbiji jer protiče kroz uzanu Svrljišku klisuru. Najbolji način da se uživa u pejzažima Svrljiškog Timoka jeste putovanje vozom od Knjaževca prema Svrljigu i Nišu. Devetnaest tunela i desetak mostova u klisuri i prelepi pejzaži, pružiće vam sigurno nezaboravan doživljaj. Pored Svrljiškog Timoka pruža se i najlepši deo grada – Stara čaršija, neizbežna na svim razglednicama iz Knjaževca. Brojne kuće iz druge polovine 19. i početka 20. veka najstariji su očuvani deo grada i svakako odlično mesto za uživanje.

Beli Timok nastaje spajanjem Trgoviškog i Svrljiškog Timoka nedaleko od grada. Nakon pedesetak kilometara, u blizini Zaječara spaja se sa Crnim Timokom i odatle teku pod nazivom Timok.

Ovo bogatstvo u rekama i gradskim mostovima učinilo je da Knjaževac ponese neformalni naziv – „Srpska Venecija“.

Baranica

Baranica je izletište nedaleko od Knjaževca na putu za Pirot. Veliki meandar Trgoviškog Timoka nad kojim dominiraju visoke stene idealno su mesto za letnji odmor i kupanje, što Knjaževčani u velikoj meri i koriste. Nekada se iznad reke nalazio restoran sa prelepom baštom sa koje se pružao najlepši pogled na Baranicu. Nažalost restoran je već godinama ruiniran.

Stara planina

Stara Planina je planinski venac i prirodna granica prema Bugarskoj, koji se pruža od Vrške Čuke kod Zaječara do Crnog mora u Bugarskoj. Na teritoriji Srbije zahvata prostor od Zaječara sve do Dimitrovgrada. Knjaževac je pored Pirota, Zaječara i Dimitrovgrada opština u kojoj se velikim delom pruža ovaj planinski venac. Brojne su prirodne odlike koje odlikuju planinu u opštini Knjaževac ali one najinteresantnije nalaze se na najvišim vrhovima planine – Babin zub, Jabučko ravnište i Midžor.

Midžor je najviši vrh Stare planine i Centralne Srbije. Nalazi se na granici između Bugarske i Srbije na nadmorskoj visini od 2169m. Lako je dostupan ljubiteljima prirode i ne zahteva veliku pripremu da bi se do njega stiglo. Od Babinog zuba do njegovog podnožja vodi stari granični zemljani put dugačak oko 9km i uz malo kondicije i volje, za par sati možete biti na krovu Srbije. Pogled koji se pruža sa Midžora vredi svakoga truda. Sa njega se veoma lako mogu videti Suva planina, Tresibaba, Tupižnica, Rtanj, Svrljiške planine a ako je baš vedro vidi se i Kopaonik.

Babin zub je jedan od mnogobrojnih vrhova Stare planine u čijem podnožju se nalazi istoimeni hotel i planinarski dom. Razvoj skijaškog turizma poslednjih godina doveo je do povećanog broja turista, naročito u zimskom periodu godine. Tokom letnjih meseci ova destinacija je idealna za bekstvo u prirodu i šetnju po proplancima i vrhovima Stare planine. Na mestu odakle počinje uspon na Midžor i Babin zub, na jednom prevoju, nalazi se kafić Plaža, nestvarno mesto za uživanje odakle se pruža najlepši pogled na vrhove Stare planine. Babin zub je od Knjaževca udaljen 56km i do njega vodi asfaltirani put.

Na putu do Babinog zuba valja posetiti još nekoliko mesta. U selu Balta Berilovac nalazi se jedna od najstarijh škola u opštini Knjaževac. Prva škola u selu datira iz 1860. godine, a današnja zgrada je iz 1880. Danas nažalost nema ni jednog učenika. U Balta Berilovcu može se posetiti i Vila Babin zub i probati neki od najboljih staroplaninskih specijaliteta (belmuž, razne pite, domaće rakije od svakojakog voća...)

Do prošle godine mogao se posetiti i vodopad Bobuk na Golemoj reci, ali je zbog izgradnje mini hidroelektrane nažalost uništen.

Napuštena sela Stare planine

Opština Knjaževac jedna je od demografski najstarijih opština u Srbiji. Poslednjih decenija ima izrazit depopulacioni karakter, što znači da se broj stanovnika ubrzano smanjuje. To je prouzrokovalo da nekoliko pograničnih sela na Staroj planini ostane bez stanovnika. Repušnica je prvo selo u Srbiji koje je izgubilo stanovnike 2002. godine. Nalazi se nadomak granice sa Bugarskom, u veoma nepristupačnom delu planine. Pored Repušnice, bez stanovnika ili sa svega nekoliko žitelja ostala su i sela Gabrovnica, Papratna, Aldina reka... Brojne prazne kuće svedoče o nekada veoma živim i velikim selima.

Gabrovnica se nalazi nedaleko od Kalne. Poznata je po jedinom pećinskom crtežu na prostoru Srbije koji nažalost nije turistički obeležen i lako dostupan. U selu se posle Drugog svetskog rata nalazio i jedini rudnik uranijuma u Jugoslaviji. Danas u selu nema stalnih stanovnika osim nekoliko vikendaša.

Verski objekti

U samom gradu nalazi se Crkva Svetog Đorđa iz 1883. godine sa dominantnim baroknim zvonikom.

Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici je jedna od najstarijih crkava u Istočnoj Srbiji. Nalazi se u malenom selu na 12km od Knjaževca. Pretpostavlja se da je građena u prvoj polovini 14. veka, a ne zna se pouzdano ko je bio ktitor. Iako skromnih dimenzija, zanimljiva arhitektura sa dva zvonika u čeonom delu, ostavljaju utisak velike i prostrane crkve. Crkva je pod zaštitom države i o njoj se danas brinu stanovnici sela.

Svega dva kilometra odatle, nedaleko od sela Gornja Kamenica nalazi se još jedan stari verski objekat – manastir Sveta Trojica iz sredine 15. veka. Pretpostavlja se da je zadužbina despota Lazara, najmlađeg sina Đurđa Brankovića. Nažalost, vremenom je uništen ikonopis, a vidljivo je samo nekoliko fragmenata fresaka sa početka 20. veka.

Banjica

Banjica je izletište nedaleko od grada, u dolini Svrljiškog Timoka. Kao što ime kaže u pitanju je nekoliko izvora tople vode, temperature od 20°C do 37°C. Izvor je bio poznat još u periodu kada su Rimljani naseljavali ove prostore o čemu svedoče arheološki ostaci nekadašnjeg rimskog kupatila. O Banjici je pisao i Feliks Kanic, čuveni putopisac koji je obilazio Srbiju početkom 19. veka. Topla voda se koristi i za snabdevanje istoimenog sportsko-rekreativnog kompleksa na čijiem su se bazenu pripremali brojni šampioni poput Nađe Higl i Milorada Čavića.

Zavičajni muzej Knjaževac

Zavičajni muzej Knjaževac je nosilac kulturnog života grada. Nalazi se nedaleko od centra grada u kući porodice Sibinović, nekadašnjih vlasnika rudnika „Dobra sreća“, koja je danas spomenik kulture. Muzej, između ostalog poseduje i zbirku dvopređnih čarapa, karakteristični element narodne nošnje u okolini Knjaževca. U okviru Zavičajnog muzeja nalaze se i Muzej grada u kući Alekse Ace Stanojevića, arheološko nalazište Timacum Minus i Arheo-etno park Ravna. U okviru parka Ravna nalaze se Muzej vina, Lapidarijum, radionica tradicionalnog grnčarstva i nekoliko tipičnih srpskih kuća iz 19. veka.

Bigreni vodopad na Stanjinskoj reci

Jedan od malobrojnih vodopada u opštini, nalazi se pored puta Knjaževac – Pirot u selu Stanjinac. Definitivno mesto koje treba posetiti. Iznad vodopada nalazi se manastir Svetog Onfurija. Iznad vodopada nalaze se plitke bigrene kade a do njih se dolazi uzanom stazom pored vodopada.

Poznati Knjaževčani

Aca Stanojević (1852 – 1947) bio je političar i jedan od osnivača Narodne radikalne stranke 1881. godine. Aktivno je učestvovao u Timočkoj buni, a pored kuma Nikole Pašića bio je jedan od najviđenijih političara toga doba.

Neda Arnerić, poznata jugoslovenska i srpska glumica, rođena je 1953. godine u Knjaževcu. Jedna od najpoznatijih Knjaževčanki.

Tihomir Đorđević (1868 – 1944), bio je jedan od najplodnijih etnologa, istoričar, profesor Univerziteta u Beogradu i akademik. Završio Veliku školu u Beogradu a zatim studirao u Beču i Minhenu gde je i doktorirao.

Stevan Jakovljević (1890 – 1962) botaničar, književnik, redovni profesor i rektor Beogradskog univerziteta, akademik. Kao književnik poznat po delima Srpska trilogija, Smena generacija, Velika zabuna i Likovi u senci.