“Ćirilična baština” u Bajinoj Bašti - čuvar tradicije i srpskog pisma

U vreme kada sve manje koristimo ćirilično pismo u svakodnevnom pisanju, a kako bi ostalo sačuvano od zaborava, 2019. godine pokrenuta je manifestacija “Ćirilična baština” koja se održava krajem maja u Bajinoj Bašti. Cilj je da se podstakne i neguje korišćenje ćirilice, a kroz višednevni program posetioci mogu da prate brojna predavanja, tribine, umetničke izložbe i druge aktivnosti koje su posvećene srpskom pismu, kulturi i istoriji.

“Ćirilična baština” je nastala kao odgovor na sve veće zanemarivanje ćirilice. Povod je bila i Deklaracija o zaštiti i negovanju ćirilice, koja je usvojena u Skupštini Bajine Bašte. Baš ovaj grad je odabran kao mesto usvajanja Deklaracije, jer se smatralo da ima posebnu obavezu da zaštiti nacionalno pismo, zbog čuvene Račanske prepisivačke škole.

Svake godine se manifestacija održava u periodu oko 24. maja, simbolično na Dan Svetih Ćirila i Metodija, koji se smatraju začetnicima ćiriličnog pisma. Organizatori su Ustanova “Kultura”, pod pokroviteljstvom Opštine Bajina Bašta, dok je za marketing i promociju zadužena Turistička organizacija “Tara-Drina”.

Popularizovanje ćirilice kroz zanimljive programe

Svedoci smo da se poslednjih decenija, posebno nakon sve veće ekspanzije i korišćenja interneta, a samim tim i društvenih mreža, u Srbiji nacionalno pismo sve manje koristi. Ćirilica jeste zanemarena, a upravo je zato i osnovana manifestacija koja baštini ideju da se kroz različite zanimljive programe ona sačuva od zaborava.

Kako bi pokazali sve lepote ćiriličnog pisma i njen značaj, organizatori “Ćirilične baštine” organizuju programe koji traju najmanje tri dana i posvećeni su svim generacijama. Manifestacija je ocenjena kao kulturna, obrazovna i turistička, te svako može na njoj pronaći nešto zanimljivo za sebe.

Predavanja i tribine drže stručnjaci iz oblasti lingvistike, književnosti i kulture. Diskusije su uglavnom namenjene značaju koji ćirilica ima i njenoj ulozi u očuvanju kulturnog identiteta.

Kada je reč o izložbama koje se organizuju na “Ćiriličnoj baštini”, mogu se videti umetnički radovi i dokumenta koja prikazuju bogatstva ovog pisma. Tu su i radionice namenjene svim uzrastima, a posebno su zanimljive najmlađima, jer kroz interaktivne aktivnosti mogu učiti o istoriji i primeni ćirilice.

Deklaracija o zaštiti i negovanju ćirilice

U martu 2019. godine je u Bajinoj Bašti usvojena Deklaracija o zaštiti i negovanju ćirilice, koju su jednoglasno izglasali odbornici tamošnje Skupštine. Autor deklaracije i idejni tvorac manifestacije koja je bila i prvi korak ka njenoj primeni je Siniša Spasojević, koji je sa Zoranom Rakovićem bio i njen predlagač u lokalnom Parlamentu.

Osnovni motiv bilo je, kako su tada pojasnili, izrazito zanemarivanje ćirilice. Smatrali su da Bajina Bašta ima posebnu obavezu da zaštiti nacionalno pismo, jer je to mesto gde je nekada postojala čuvena Račanska književna i prepisivačka škola pri manastiru Rača. Bilo je to jedno od najvećih sedišta kulture, duhovnosti i pismenosti u najtežem periodu srpske istorije i ropstva pod Osmanlijama.

Tako su i zvanično počele mere zaštite i negovanja ćirilice u ovoj opštini, a jedna od prvih upravo je bilo osnivanje manifestacije “Ćirilična baština”.

Svake godine “Ćirilična baština” okuplja eminentne stručnjake iz oblasti srpskog jezika, kulture, nauke, prosvete i istorije. Posetiocima su dostupne tribine, predstave, koncerti, umetničke izložbe i druge aktivnosti, kako bi se ćirilica i njeno korišćenje popularizovali.

“Ćirilična darovnica” - nacionalna nagrada manifestacije

Organizatori su ustanovili i nagrade - “Ćiriličnu darovnicu”, nacionalnu nagradu za izuzetan doprinos i naročite zasluge u očuvanju i promociji ćirilice i negovanju srpskog jezika i pisma, a dodeljuje se samo jedna svake godine. Dosadašnji dobitnici bili su dnevni list “Politika”, Draško Stanivuković, Arno Gujon, Matica srpska i Zlata Bojović.

Tu su i diplome i zahvalnice “Ćirilične baštine”, koje se dodeljuju pojedincima i ustanovama koje se posebno ističu u zaštiti i negovanju ćirilice.

Bajina Bašta dobila i Park ćirilice

Klupe u obliku otvorenih knjiga, sa ilustracijama poznatih Srba i njihovim citatima o jeziku i pismu, info-table o istoriji ćirilice i ilustrovana azbuka za prvi susret najmađih sa ovim pismom, uz neizostavan parkovski mobilijar, još jedna je od atrakcija u centru Bajine Bašte koja privlači posetioce tokom “Ćirilične baštine”.

Organizatori kažu da je Park ćirilici prvi takav u Srbiji, ali i zemljama srpskog govornog područja, te da je postao prava turistička atrakcija. Ovo je još jedan od načina da se promoviše i zaštiti nacionalno pismo nakon usvajanja pomenute Deklaracije.

Na ulazu se nalazi klupa u obliku tastature ispisana na ćirilici, kao i otvorena “knjiga” u kojoj su naziv parka, kao i fotografije najpoznatijih turističkih mesta Bajine Bašte - manastira Rača, kućice na Drini, Banjske stene, Pančićeve omorike.

Muzej ćirilice

Jedna od ideja prilikom pokretanja manifestacije bila je i da Srbija dobije prvi Muzej ćirilice. Zato je prethodnih godina u selu Rača, u blizini istoimenog manastira, jednog od najvažnijih centara srpske pismenosti i kulture, počela obnova zgrade stare škole. Dobila je novu fasadu, unutrašnji prostor je obnovljen, a u kompleksu uređen amfiteatar sa rasvetom, pešačkim stazama i parkom, kao i most preko reke Rače.

Muzej bi tokom 2025. godine trebalo da bude otvoren za javnost, te će i on biti deo manifestacije “Ćirilična baština”. Osim toga, planirano je da postane centar kulturne, obrazovne i naučne delatnosti, sa stalnom postavkom i edukativnim programima.

Deca i mladi u fokusu “Ćirilične baštine”

Osim stručnih razgovora i tribina o značaju očuvanja srpskog pisma, u kojima su prethodnih godina učestvovale brojne ličnosti iz srpske kulture i nauke, poput akademika, profesora, istoričara i umetnika, značajan segment posvećen je deci i mladima.

Kroz nagradne konkurse, mogu učestvovati i u pešačkoj turi do Rače, kao i sportskim i zabavnim igrama i interaktivnim radionicama. Deca i mladi su u fokusu kako bi naučili više o značaju ćirilice i negovali srpski jezik i pismo.

Koliko je ova manifestacija značajna govori i prestižna nagrada “Kulturni obrazac” koju je Ministarstvo kulture dodelilo Bajinoj Bašti. Zato je preporuka posetiti “Ćiriličnu baštinu” prilikom obilaska ovog dela Srbije, koji se diči i izuzetnim lepotama - netaknutom prirodnom, planinama, šumama, kristalnim rekama i jezerima.