FEST - domaćin svih kinematografija sveta i simbol Beograda

Međunarodni filmski festival FEST jedan je od simbola Beograda i glavni je događaj kulturnog života prestonice duže od pola veka. Svake godine FEST dovodi umetnike i posetioce iz čitavog sveta, eminentne stručnjake iz sfere kinematografije i brojne poznate ličnosti.

Uvek željno iščekivan, a na njemu gledaoci, gosti, gužva, blicevi, glamur, crveni tepih, energija i atmosfera istinskih filmofila. Pod parolom “za film više” guraju se da vide nova ostvarenja svih kinematografija sveta.

Od kada je otvoren 1971. godine, bila je stvar prestiža “doći na FEST“. Zamišljen kao godišnji presek filmske produkcije, izrastao je u jednu od najznačajnijih filmskih smotri na kojoj su se prikazivali najbolji filmovi sezone, filmovi pobednici svetskih festivala, ali i naslovi koje publika nije imala prilike da vidi. 

FEST je oduvek bio otvoren za sve kinematografije i relevantne autore, ali i za filmove koji se neće naći u bioskopima. Zato vredi posetiti ovaj višednevni filmski događaj i doživeti jedinstveno iskustvo veličanstvene sedme umetnosti.

Istorija beogradskog FEST-a

Popularni FEST nastao je na talasu uspeha Politikine revije filmova iz 1969, održane naredne godine u Dvorani kulturnog centra. Iako su u pitanju bili filmovi koji su već prošli kroz bioskope, posetioci su toliko navalili da su već prvog dana pod njihovim pritiskom popucala stakla na biletarnici.

Shvativši da ima “izgladnelu” publiku, tadašnji potpredsednik Skupštine Grada Milan Vukos je odmah ponudio organizatoru revije Milutinu Čoliću da napravi festival, ne pitajući za cenu. Čolić je bio novinar Politike čije filmske kritike su bile veoma poštovane u stručnim krugovima sedme umetnosti i merodavni pokazatelji toka i razvoja filmske umetnosti, ali i odraz ukusa najprefinjenije filmske publike. Politika na FEST-u dodeljuje nagradu “Milutin Čolić”

I tako je 8. januara 1971, pod sloganom “Hrabri novi svet” u Domu sindikata filmom Roberta Altmana “Meš” otvoren prvi beogradski Međunarodni filmski festival FEST. U narednih 8 dana, na pet programa, prikazana su 73 filma, koje je videlo 105.000 gledalaca.

Osnovni koncept festivala

Beogradski FEST, koncepcijski je nastao kao netakmičarski “festival festivala” - filmova koji su prikazani ili nagrađeni na vodećim festivalima, kao i ostvarenja američke produkcije koji su u najužem izboru za nagradu “Oskar”.

Međutim, festival je vremenom bio prinuđen da kombinuje programe revijalnog karaktera sa takmičarskim programima nespecijalizovane forme, sa ciljem zadovoljenja određenih zahteva opstanka i kriterijuma atraktivnosti. S jedne strane, delom su namenjeni širokoj domaćoj publici i žele da budu reprezentativna panorama svetskog filma u protekloj produkcionoj godini, a zarad lokalnog publiciteta i medijske atraktivnosti, uvode takmičarske programe.

FEST je uvek imao glavni i nekoliko pratećih programa. Suština koncepta FEST-a je da zadovolji ukuse svih zaljubljenika u film, ali i da film bude kvalitetan. Važno je i održati festivalski duh i pozvati ljude koji su film stvarali. Obično ima desetak programskih celina od kojih svaka sadrži više ostvarenja.

Od 2015. godine FEST postaje pravi takmičarski festival sa četiri takmičarske selekcije. Glavni takmičarski program – internacionalna selekcija, srpski film – nacionalna selekcija, program “Granice” – subverzivni i kontroverzni filmovi iz regiona koji se takmiče za nagradu “Nebojša Đukelić”. Novina je i uvođenje nagrade “Beogradski pobednik” za izuzetan doprinos filmskoj umetnosti i dosadašnje stvaralaštvo.

Svake godine FEST donese i određena koncepcijska osveženja, na primer “Fest fokus” i “Snoliki film”, koji sadrže po više ostvarenja. Prva obuhvata tematski ili sadržajno slične filmove, dok selekcija “Snoliki film” ostvarenja srodna po formi.

U okviru glavnog takmičarskog programa žiri dodeljuje nagradu “Beogradski pobednik” za najbolji film, najbolju režiju, najbolji scenario, najbolju žensku i mušku ulogu i najbolji debi. Nagradu “Nebojša Đukelić” žiri dodeljuje najboljem filmu iz regiona koji je učestvovao u glavnom takmičarskom program.  Žiri nagrade “Milutin Čolić” lista Politika dodeljuje reditelju najboljeg srpskog filma. Žiri Fedeora dodeljuje nagradu za najbolji film u internacionalnoj selekciji.

Gde se održava i kako do ulaznica?

Program festivala se odvija u više dvorana, odnosno biskopskih sala. Glavno festivalsko mesto bila je MTS dvorana, ali su filmovi na programu i u Domu omladine Beograda, Dvorani kulturnog centra, Jugoslovenskoj kinoteci, Sinepleksima u Ušću i Galeriji, ali i u svom starom domu – Sava centru.

Ulaznice za FEST se prodaju na blagajnama gde se programi održavaju, kao i onlajn putem sajta tickets.rs i ticket vision prodajnim mestima. Festival se obično održava u poslednjoj nedelji februara i prvoj nedelji marta. Organizator je Grad Beograd, a pokrovitelj Ministarstvo kulture Republike Srbije.

FEST - nekada omiljena destinacija Holivuda

U vreme nastanka FEST-a Jugoslavija je bila, u današnjem žargonu “in” i mnogi slavni glumci su želeli da dođu. Bilo je to vreme društvenih previranja na Zapadu, levičarskih studentskih pobuna, vreme kada je Jugoslavija sa Titom na čelu izgledala kao liberalni most između Istoka i Zapada.

U to vreme svi veliki festivali ostajali su bez publike, a neki poput onog u Veneciji, čak i ugašeni. Istovremeno, u Beogradu se dešavalo malo čudo, jer se publika “tukla” za karte. Glavni razlog je što su novi filmovi morali da čekaju i po godinu dana da bi se emitovali u domaćim bioskopima. U vreme kada nije bilo drugog načina da se ovde vide nova ostvarenja, FEST je jedini prikazivao ono što je aktuelno u svetu.

Da je Beograd u to vreme bio svet, svedoči podatak da su u ogromnom broju dolazile najveće svetske zvezde, oni koji nikada kasnije nisu zalazili u ove krajeve, verujući zaista da je Beograd svetska prestonica.

Piter Fonda i Denis Hoper, junaci svetskog kultnog hita “Goli u sedlu” bili su gosti na prvom FEST-u. Ostaće upamćeno i da je gošća bila čuvena Đina Lolobriđida, zatim Robert de Niro, Džek Nikolson, Kirk Daglas, legendarni reditelji Frenk Kapra, Frensis Ford Kopola, Rene Kler, Miloš Forman, Roman Polanski, Bernardo Bertoluči, Pjer Paolo Pazolini. Sve što je tada vredelo u svetskoj kinematografiji moglo se sretati u Knez Mihajlovoj, u brojnim beogradskim restoranima ili hotelima. Beograd je tih dana zaista bio filmska metropola.

Međutim, kako je Berlinski zid pao, a tadašnja država počela da se raspada i gubi ugled, tako je i vizija FEST-a kao svetski priznatog festivala počela da bledi. Tih mračnih dana s početka 90-tih, u vreme kada je Emir Kusturica bio predsednik Upravnog odbora festivala, tokom realizacije svog projekta Arizona Dream, uspeo je u Beograd da dovede svoje prijatelje Džonija Depa i Džima Džarmuša, kao i čuvenog ruskog reditelja Nikitu Mihalkova. Ostaće upamćen nastup Partibrejkersa u SKC, kada je mladi Dep svirao sa bendom.