Bujanovačke “Vredne ruke” promovišu multikulturalnost i stare zanate

Na samom jugu zemlje u multietničkom Bujanovcu svake godine u novembru, a nekada i decembru, održava se manifestacija koja je spoj tradicije i gastronomskog uživanja, druženja i takmičenja. “Vredne ruke” su zamišljene kao revija svega što ljudska ruka i mašta mogu da stvore.

Tradicionalna jela bujanovačkog kraja, rukotvorine i proizvodi domaće radinosti, mogu se videti i probati na manifestaciji koja se održava od 2000. godine. Multietičnost i multikulturalnost su glavna obeležja događaja, pošto je podržan i od albanske i srpske strane.

Bujanovac se može pohvaliti bogatom kulturnom tradicijom, a “Vredne ruke” su jedna od mera očuvanja manjinske kulturne specifičnosti. Manifestacija promoviše razumevanje između Albanaca i Srba i teži da izgradi uzajamno uvažavanje i kvalitetan suživot. Organizator je Dom kulture “Vuk Karadžić”, centar zabave i afirmacije kulturnih dešavanja u Bujanovcu.

Za sve one koji su se zaputili ka Makedoniji, Grčkoj ili iz čiste znatiželje rešili da posete gradove “južne pruge”, period održavanja ove manifestacije je trenutak kada će najbolje osetiti vibracije kraja.

Čarolija ruku - Bujanovac kakav je nekada bio

“Vredne ruke” promovišu narodno stvaralaštvo kao kulturnu baštinu koja je odigrala ključnu ulogu u očuvanju identiteta i nasleđa etničkih zajednica ovog kraja. Tradicionalne kulinarske prakse, rukotvorine i zanati koji se prikazuju, važni su predstavnici jedinstvenosti regiona.

Tokom manifestacije može se primetiti bogatsvo različitih jezika, južnjački dijalekt srpskog, albanskog i romskog jezika koji se naizmenično čuju i prepliću. Nije neuobičajeno da ljudi sa ovog područja razumeju i govore više jezika. 

Takav je i koncept događaja, koji traje dva dana i osmišljen da se najpre izlažu jela srpske i albanske nacionalne kuhinje, potom se bira najbolje jelo, nakon čega svi uživaju u pripremljenim đakonijama. Mnoga tradicionalna jela ove dve kuhinje su ista. Svi jedu burek, baklave, ćevape, pasulj, tulumbe ili punjene paprike, ali ih zovu drugačijim imenima. Naravno postoje jela koja su specifična za svaku od kuhinja, čiji se recepti prenose sa kolena na koleno.

Drugi deo programa se odnosi na predstavljanje srpske i albanske tradicionalne narodne nošnje. Reviju narodnih nošnji obično iznesu članovi KUD “Soko” iz Bujanovca. Predstavljaju se lokalne muške i ženske nošnje, ali i obavezno narodne nošnje iz Šumadije, istočne Srbije, vranjanske nošnje šalvare, vlaška narodna nošnja i nošnja sa Kosova.

Obavezni deo programa je izložba gde se predstavljaju pletene i vezene rukotvorine, tapiserije, gobleni, narodne odeće, duborezi, slike, itd. Stalna postavka  kroz oba dana manifestacije jesu proizvodi užarskog, grnčarskog, stolarskog i kovačkog zanata.

Bujanovac još čuva tajne majstora starih zanata

U Bujanovcu je nekada bilo majstora za sve potrebe, bio to obućar, krojač, klompar, kovač. Iako su danas zanatski poslovi u Srbiji najtraženiji, sve je manje zanatlija. Ipak, u bujanovačkom kraju ih i dalje ima. Zato je izložba starih zanata i promocija zanatskih poslova od ključne važnosti za motivisanje mladih za ovim tradicionalnim delatnostima duboko ukorenjenim u našoj kulturi.

Stolar Dejan Đorđević iz sela Sveta Petka kod Bujanovca na manifestaciji promoviše bačvarski zanat koji je učio u očevoj radionici od svojih 10 godina i treća je generacija koja se bavi ovim poslom. Naučio je sve o građi od koje se prave bačve i zbog koje piće ima posebnu aromu. Na izložbi zanata nesebično otkriva tajne sušenja građe i pripremu drvene duge. Poređane duge spaja sa metalnim obručima i pored vatre ih savija u željeni oblik.

Za izradu bačvi ili buradi koristi hrastovo, bagremovo i dudovo drvo. Proizvodi bačve zapremine od jednog do 1.500 litara. Najveća bačva koju je napravio sopstvenim rukama bila je kapaciteta dve i po tone. Pored buradi pravi stolice neobičnog oblika, čuture za tucanje paprika, šankove, ukrasne topove, merdevine, ležaljke za plažu, poslužavnike, volovska kola i razne druge predmete od drveta.

Zato su “Vredne ruke” prava manifestacija za one koji bi da “ukradu” zanat i počnu i sami da se bave nekim od maltene izumrlih poslova.

Šta još videti u Bujanovcu

Bujanovac se nalazi u Bujanovačkoj kotlini, u Pčinjskom okrugu i udaljen je 359 kilometara od Beograda. Smešten je u središtu komunikacijskih pravaca, neposredno pored drumske i železničke magistrale na međunarodnom koridoru E-10 koji povezuje Beograd sa Skopljem, Solunom i Atinom.

Položaju opštine pogoduje i blizina tri međunarodna aerodroma, kao i blizina graničnih prelaza sa Makedonijom, ali i sa Bugarskom. Opština je prebogata florom i faunom, izvorima mineralnih i termalnih voda, a razvojni potencijal su prerađivačka industrija, poljoprivreda i turizam.

Jedna od glavnih turističkih atrakcija je Manastir Sveti Prohor Pčinski, zadužbina vizantijskog cara Diogena. Podigao ga je u XI veku u znak zahvalnosti Svetom Prohoru Pčinjskom “Mirotočivom” koji mu je prorekao da će postati car. Ubrzo nakon toga manastir prelazi u ruke srpskih vladara. Radi kao kulturno-prosvetni centar ovog kraja i u njemu su bogoslovska škola, prepisivačko-iluminatorska radionica i organizovano se uči ikonopisački zanat. Mnogo puta rušen i obnavljan, predstavlja spomenik kulture od izuzetnog značaja. U okviru manastira postoje gostoprimnica i konaci koji su na raspolaganju vernicima i putnicima po pristupačnim cenama.

Tu je i Bujanovačka Banja udaljena svega 3 km od Bujanovca, balneofizikalni centar sa 186 ležejeva. Raspolaže vodom idealne tempretaure - 42 stepena. Blagotvorna je za lečenje kožnih, reumatskih i neuroloških bolesti, a leči i spondilozu, diskopatiju, artrozu, išijas. U terapiji se primenjuju mineralna voda, vulkansko blato i ugljen dioksid.

Vredi posetiti i Arheološki lokalitet Kale u mestu Krševica gde su otkriveni značajni ostaci velikog naselja iz 4. i 3. veka pre nove ere. Naselje je bilo građeno prema grčkom modelu i sve vreme postojanja održavalo bliske veze sa Makedonijom i Grčkom.

Bujanovačko jezero okruženo je zeljastom vegetacijom i listopadnim šumama bukve i hrasta. Bogato je ribama poput šarana, smuđa, soma, jegulja itd. I okolina jezera je stanište životinjskog sveta, pa se mogu videti srne, lisice, divlje svinje, jeleni, tetrebi, jarebice, kamenjarke i druge vrste.

Seoski turizam je takođe u razvoju i izdvaja se nekoliko seoskih domaćinstva - Andon Dimitrijević, Nenad Mitić, Milorad Nikolić, itd. Seoske kuće se mogu izjamiti po vrlo povoljnim cenama, koje se kreću od 450 do 850 dinara za noć.